Ïðî÷èòàíèé :  673
|
Òâîð÷³ñòü |
Á³îãðàô³ÿ |
Êðèòèêà
ÌÀÇÅÏÀ II
Çíîâ îä çîð³ ³ äî çîð³
Ïðè êîðîë³âñüêîìó äâîð³
Òàíêè é ìóçèêè áåç ïåðåðâè…
² ïàðêó øóìíîìó íå âïåðâå
Ó òüì³ àìóðí³ òàºìíèö³
Áëàãîñëîâëÿòü øèðîêèì ëèñòÿì,
Âñå ÷óòü ñëîâà: “òâîÿ”, “ëþáëþ”…
É ç³ðêàì ï³äìîðãóâàòü ëóêàâî,
Êîëè êîõàíö³ äîâã³ òðàâè
Ïñóþòü ó ëàñêàõ áåç æàëþ…
Áóâ ïàðê ³ òåìíèé ³ òóìàííèé.
Òà í³÷ áåç ì³ñÿöÿ áóëà,
Êîëè óñÿ â ñëüîçàõ ²âàíó
³íîê ñâ³é Þçÿ â³ääàëà…
Ó øóì³ ñòîìëåíîìó òðàâ
Âîíà í³÷îãî íå ïèòàëà,
² ò³ëüêè îäíîãî áëàãàëà,
Ùîá â³í í³êîìó íå êàçàâ.
³í ö³ëóâàâ ¿¿ ÷îëî,
ϳäòðèìóâàâ ¿¿ ðóêîþ…
² äèâíî áà÷èòè áóëî,
ßê Þçÿ ï³ä çåëåí-ãàáîþ
²øëà ïîõîäêîþ íîâîþ…
Òàê ÷óäíî, ÷óäíî áóëî Éâàíó…
Òà í³÷ áåç ì³ñÿöÿ áóëà…
²øëà ä³â÷èíà â ïàðê òóìàííèé,
À æ³íêà ç ïàðêó ç íèì ³øëà…
Õî÷ âñå áóëî ³ç íåþ â çãîä³,
³í ïî÷óâàâ ñåáå, ÿê çëîä³é.
ÞÇß
Òè éäåø ñóìíèé ³ í³ÿêîâèé.
×îãî ìîâ÷èø? Ñêàæè õî÷ ñëîâî.
 ìåí³ í³ êðàïë³ êàÿòòÿ.
Çà òåáå, ëþáèé ì³é ²âàíå,
ß â³ääàëà á óñå æèòòÿ!
ÌÀÇÅÏÀ
Ìåí³ òàê ñîðîìíî, êîõàíà!
Òàê íåñïîä³âàíî âñå öå…
Áóëî òàê áóðÿíî ³ ãîñòðî,
Ùî ñèë íåìà äèâèòèñü ïðîñòî
 òâîº çàïëàêàíå ëèöå.
ÞÇß
Öå ñëüîçè ðàäîñò³, êîõàíèé!
ß ïëà÷ó òîìó, ùî ëþáëþ…
² Þçÿ íà ïëå÷å ²âàíó
Ïîêëàëà ãîëîâó ñâîþ.
Âîíè ³øëè â ñîëîäê³é ìëîñò³
 øóì çàëü, íà ìóçèêè ïðèá³é…
À ïîò³ì â ñïàëüí³ ãîëóá³é,
Êîëè çàñíóëè ï'ÿí³ ãîñò³,
Êîðîëü ïîçâàâ äî ñåáå ïàæà.
ÊÎÐÎËÜ
Íó, ÿê?
ÌÀÇÅÏÀ
Óæå, âåëè÷í³ñòü âàøà!
ÊÎÐÎËÜ
Íåâæå òàê øâèäêî?.. Íó é ²âàí!
Ïàæ, ³ ïîåò, ³ Äîí-Æóàí.
dz ìíîþ êðèöåþ áóëà,
Òè ï³ä³éøîâ — ³ âîñêîì ñòàëà…
Òà çà òàê³ òâî¿ ä³ëà
Òåáå îçîëîòèòè ìàëî!
ßê ðàä³ñòü âèñëîâèòü ìîþ,
Ùî ðîçïèðຠñåðöå, ãðóäè?..
Íó, ñëîâîì, ÿ òåáå ëþáëþ
É öüîãî í³êîëè íå çàáóäó!
Ïàí Áðîí³ñëàâ íå ï'º, íå ¿ñòü,
Éîãî ãí³òèòü áåçñèëèé ãí³â…
³í, ÿê îñ³íí³é ñêîðáíèé ëèñò,
Óâåñü ïîæîâê ³ ïî÷îðí³â.
Áåçæóðíèé ìóçèêè ìîòèâ
Éîãî íåðâóº, íåïîêî¿òü…
Ùå é äîñ³ Çîñ³ ìîëîäî¿
³í ÷îðíèì âóñîì íå ñêîðèâ.
Îä ìóêè ñåðöå â íüîãî ðâåòüñÿ…
Âîíà æ êåïêóº ³ ñ쳺òüñÿ.
¯¿ ëþáîâ, — î ìàòêà áîñêà! —
Áåçâóñèé ïàæ, öåé øëÿõòè÷ õëîïñüêèé,
Öåé ëîâåëàñ òîíêîãîëîñèé
²ç ãîëóáî¿ Óêðà¿íè!?
×îìó æ, ÿê ç³ð éîãî çóñòð³íå,
Ãîë³âêó õèëèòü ïàí³ Çîñÿ,
Ñòàº, ìîâ ëàñò³âêà, ìîâ ïàâà,
É íå ïîì³÷ຠÁðîí³ñëàâà?!
Ö³ äóìè âèõîðîì ãóäóòü
Ó ãîëîâ³ ðåâíèâ³é ïàíà.
³í çîðîì ïðîáèâຠãðóäü,
Íà çåìëþ êèäຠ²âàíà
Ç ëèöåì, îä áîëþ ïîìåðòâ³ëèì…
²ç õðÿñêîì ñòàëü âãðóçà ó ò³ëî…
Çäàºòüñÿ, øâèäêî òàê ³ ïðîñòî:
Íà òå ïðè áîö³ é øàáëÿ ãîñòðà
 îïðàâ³ âèñèòü çîëîò³é,
Ùîá ïàæà âèêëèêàòü íà á³é!
 óÿâ³ ³ ëþáîâ, ³ ñëàâà
Íàä ãîëîâîþ Áðîí³ñëàâà…
“ß òàê ð³øèâ. Íàñï³â âæå ÷àñ.
À øàáëÿ âèêîíà íàêàç!”
Íåìîâ íà òèõ³ì òë³ çàãðàâ,
Áåíêåò â îãíÿõ ñ³ÿ ³ òàíå…
Ñèäèòü ñîâîþ Áðîí³ñëàâ
² ñêîñà ïîãëÿäà íà Éâàíà.
ͳñ îä âèíà, íåìîâ áëàêèòü,
dzéøëèñü íàä íèì ãðîçîþ áðîâè…
Àõ, ÿê â³í çàçäðèòü, ÿê áîëèòü
Øëÿõåòíå ñåðöå ãîíîðîâå!
Íå ÷óº Éâàí, ëþáîâ'þ ðàäèé,
ßê ïàí ãàäþêîþ ñè÷èòü:
“Ç ÿêîþ ðàä³ñòþ, ïðîêëÿòèé,
ß á çàêîëîâ òåáå â öþ ìèòü!”
Éâàí ïîêèäà îãí³ òà äèì,
²äå íà øóì áåðåç ³ õâî¿…
Óñì³øêà Þç³ ìîëîäî¿
² íåïîì³òíèé çíàê ðóêîþ
Éîãî ïîêëèêàëè òóäè.
dzðêè, ç³ðêè, ëèø âàì îäíèì
Øóìëÿòü çàäóìàí³ âåðøèíè,
É ïðî Äîí-Æóàíà ç Óêðà¿íè
Ïëèâå, ñíóºòüñÿ ï³ñí³ äèì,
Òî òàíå, òà çðîñòຠçíîâ…
ßêà öå ìóçèêà — ëþáîâ!..
dzðêè ìî¿, êâ³òêè ëàçóð³!
À Áðîí³ñëàâ, íåíà÷å áóðÿ,
Çàðàí³ êðîâ'þ ïîìñòè ï'ÿíèé,
Ïî ïàðêó ñêð³çü øóêຠÉâàíà
Íàä ³ñëè äçåðêàëîì ÿñíèì…
³í äóìàº, ùî Çîñÿ ç íèì.
Ó ãëóøèí³ øåïî÷å ëèñòÿ,
Òàì ò³í³ äâ³ â îäíó çëèëèñÿ,
Ïîä³áí³ ãóáè ¿õ äî ðàí…
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
À ïîò³ì ç Þçåþ ²âàí
Äåñü á³ëÿ çàìêó ðîç³éøëèñÿ.
Áóâ â³òåð þíèé ³ äçâ³íêèé.
Ìàçåïà çâ³â äî íåáà î÷³.
“dzðêè, ç³ðêè ìî¿, ç³ðêè,
ß â³ðøóâàòè çàðàç õî÷ó!”
Ñíóºòüñÿ, ëèíå ï³ñí³ äèì
Ïðî äîâãèé øóì áåðåç ³ õâî¿,
Ïðî êîçàê³â, ïðî äàëüí³é ä³ì,
Ùî íàä ìîãóòíüîþ ð³êîþ,
Ïðî äçâ³í êîïèò óäàëèí³,
Ïðî î÷³ ä³â÷èíè ñóìí³,
Ùî âñ³ â ñëüîçàõ â³êíà ìàëîãî
Ãëÿäÿòü ïå÷àëüíî íà äîðîãó.
Ñòèðຠ÷àñ êîïèò ñë³äè…
³í íå ïîâåðíåòüñÿ, íå æäè!
²âàí ó íàñòðî¿ ñóìí³ì
Äóøåþ òîíå ìîëîäîþ…
² ðàïòîì ÷óº: õòîñü çà íèì
²äå ð³øó÷îþ õîäîþ…
Õòî îä³ðâàâ éîãî îä äóì?
Õòî äàâ íà òå íàõàá³ ïðàâî?..
Òà ïðîòèíຠíî÷³ òüìó
Ñóâîðèé ãîëîñ Áðîí³ñëàâà:
“Ïîñò³éòå, áëàçíþ ÷îðíîáðîâèé,
ß õî÷ó âàì ñêàçàòü äâà ñëîâà,
Ùîá íå ïîâàäíî âàì áóëî…
Íó, ñëîâîì, øïàäó* íà-ãîëî!” —
Ñïîê³éíî êàæå Áðîí³ñëàâ,
Àëå â ñëîâàõ æàãà öóïêà.
Çíÿëàñü, ÿê ò³íü éîãî ðóêà,
Ìîâ õâ³ñò ñëèçüêèé ³ ÷îðíèé ãàäà…
² ëÿïàñ äçâ³íêî ïðîëóíàâ.
Ìàçåï³ ñòàëî ìëîñíî é ðàäî,
Ñêðèâèëè ãóáè ëþòü òåðïêà,
² äîðîãå äåðæàëüöå øïàäè
Äî áîëþ ñòèñíóëà ðóêà.
Äåðæèñÿ, ëþáèé ì³é êîçà÷å,
Íå ìîæíà òóò ëîâèòè ãàâ!
²âàí äຠñïîê³éíî çäà÷³, —
² çàõèòàâñÿ Áðîí³ñëàâ.
Íåìîâ ñòîÿòü éîìó îáðèäëî.
“Òåïåð äåðæèñü, ïðîêëÿòå áèäëî!”
Óäàð ëåòèòü ³ ìàðíî ïàäà.
Âîíè ñõîïèëèñÿ çà øïàäè,
² îò ñõðåñòèëèñÿ äçâ³íê³
Ó ñâ³òë³ ì³ñÿ÷í³ì êëèíêè…
˳òàþòü øïàäè, íà÷å ïòèö³,
ßê ³ñêðè îä î÷åé ³ êðèö³…
Òàê³ ñòðàøí³ ó ï³òüì³ áóð³é
Á³éö³â íàïðóæåí³ ô³ãóðè!
Âñå ¿õ æèòòÿ — íà ëåç³ øïàäè…
Ç íèõ í³ îäèí íå äàñòü ïîùàäè.
² ò³ëüêè äóìêîþ æèº,
Êîëè êëèíêîì ñâî¿ì ïðîá'º
³í ñåðöå âîðîãà óïåðòå
Íà ðàä³ñòü ³ ñîá³, ³ ñìåðòè!
Áóâ äîâãèé á³é ï³ä íî÷³ êðåïîì.
Áóâ, íà÷å áóðÿ, Áðîí³ñëàâ…
Ñï³òêíóâñÿ, ïîõèëèâñü ³ âïàâ
Ç ïðîêîëîòèì ïëå÷åì Ìàçåïà.
“Íåâæå ê³íåöü?” ϳä íî÷³ êðåïîì
Áóëî âñå òèõî òàê êðóãîì.
Ïàí íàïîðîâñÿ æèâîòîì
Íà çîëîòèé êëèíîê Ìàçåïè,
Íåìîâ ñïî÷èòü íà íüîãî ë³ã…
² âñå…
Çíàéøëè íà ðàíîê ¿õ
Áë³ä³ ñòðèâîæåí³ ïàíè.
Ëåæàëî â ÷àðàõ òèøèíè
Íà Éâàí³ ò³ëî Áðîí³ñëàâà,
² âèãëÿäàâ êëèíîê êðèâàâèé
Ç éîãî øèðîêî¿ ñïèíè…
Íåìîâ äèâèëèñü î÷³ çë³
Íà Éâàíà õìóðî ³ ñåðäèòî,
Ùî áóâ êëèíêîì éîãî ïðèáèòèé,
Íåìîâ ìåòåëèê äî çåìë³…
Õòî ç íèõ ïîâåðíåòüñÿ ³ç ìëè,
Çàãî¿òü çíîâ ðîçòÿò³ æèëè?
Ò³ëà ó ïàëàö ïðèíåñëè
² íà ï³äëîç³ ïîëîæèëè.
Íåìîâ æèâèé, ëåæàâ ²âàí
Ç òðîÿíäîþ æàõêîþ ðàíè…
À ïîðó÷ íüîãî ìåðòâèé ïàí…
² ïëàêàëè íå÷óòíî ïàííè…
²âàí íåìîâ âñì³õàâñü ó ñí³.
Áóâ ïàíà ç³ð, íåíà÷å æàëî.
² ñóìíî ëèöàð³ ñòîÿëè
Íàä ¿õ ò³ëàìè â òèøèí³.
Äåíü çàëèâàâ øèáêè ³ ðàìè,
Íåìîâ ð³êîþ ãîëóáîþ…
²âàí ç³òõíóâ, ïîâ³â ðóêîþ
² ãëÿíóâ ìóòíèìè î÷àìè,
ϳäâ³âñü íà ë³êò³ é çàïèòàâ:
“Çäàºòüñÿ, ïàíå Áðîí³ñëàâ,
Âàì íå ç³éòèñü óæå ç³ ìíîþ?!
ß âì³þ âîëîä³òü êëèíêîì!” —
² ìîâ÷êè ñëóõàëè ãåðîÿ
Ïå÷àëüí³ ëèöàð³ êðóãîì.
²âàí ç³òõíóâ (òÿæêà ðîáîòà),
Êðîâ ïîêàçàëàñÿ ³ç ðîòà…
ÌÀÇÅÏÀ
Ïðîùàéòå… Ìàáóòü, íå çíåñó…
Ñêðèâèâñÿ êðóëü, çìàõíóâ ñëüîçó,
Ùî ó ñâî¿ì ïîâ³ëüí³ì ðóñ³
Ñïèíèëàñÿ íà äîâã³ì âóñ³.
Äàðìà! Ö³ ñëüîçè, íà÷å ìóõè.
Çà ïåðøîþ òå÷å âæå äðóãà…
² ñèâîáðîâèé æåíîëþá
¯¿ êîâòíóâ êóòî÷êîì ãóá.
ÊÎÐÎËÜ
Î, ÿê äóøà ìîÿ áîëèòü!
Íå ïîêèäàé ìåíå, ²âàíå!
Òè — ÿê äèòÿ ìîº êîõàíå…
Áåç òåáå ñóìíî áóäå æèòü.
Òâî¿ ñòðàæäàííÿ ñåðöå êðàþòü,
Ìîº òè ñîíå÷êî ÿñíå:
ß âñå, ÿ âñå òîá³ ïðîùàþ,
Ò³ëüêè íå êèäàé òè ìåíå!
Îñü ë³êàð. ³í íàãíóâñü íàä ïàæåì,
Ïðèêëàâ ÿêèõñü äî ðàíè òðàâ
² ïîò³ì êîðîòêî ñêàçàâ:
“³í áóäå æèòü, âåëè÷í³ñòü âàøà”.
“³í áóäå æèòü”, — ç³òõàëè ïàííè…
Êð³çü â³êíà çàöâ³ëà áëàêèòü…
“³í áóäå æèòü, â³í áóäå æèòü!”
ÊÎÐÎËÜ
Âîíè ç³éøëèñü íå ÷åñí³ì ´åðö³.
² îò ô³íàë. Ñóäèòü íå íàì.
Àëå áåçìîâíèì âîÿêàì
Ñëîâà êðóëÿ íå éäóòü äî ñåðöÿ.
Áî â ¿õ ñåðöÿõ æàëþ âîãîíü
Ò³ëüêè çà øëÿõòè÷à ñâîãî.
Òà îäãóëà ãðîçà êðèâàâà…
Òàêà âæå äîëÿ Áðîí³ñëàâà.
Áóâ äåíü õîëîäíèé ³ ñóìíèé
Ç äîùåì ³ áåç çîëîòîæàð.
Ó âèøèí³ ëåò³ëè õìàðè
Êóäèñü íà ï³âäåíü çîëîòèé,
Ìîâ ëèöàð³ íà ãð³çíèé á³é
Íåïåðåìîæíîþ þðáîþ…
Øóì³ëè âåðáè íàä ð³êîþ,
Áóâ äåíü õîëîäíèé ³ ñóìíèé.
Ïðîùàëüíî øåëåñò³ëè òðàâè,
Êîëè õîâàëè Áðîí³ñëàâà.
Âîñòàííº ëèöàð³ çà íèì
²øëè ïå÷àëüíîþ þðáîþ.
Øóì³ëè âåðáè íàä ð³êîþ,
Éîãî íåñëè â îñòàíí³é ä³ì…
Âñ³ çîñåðåäæåí³, ñóìí³.
Áóëî óñå îäíîãî òîíà.
Íà áîéîâ³ì éîãî êîí³
Ëåæàëà òðàóðíà ïîïîíà.
Áóâ êðèê ³ ñóì ó ñâ³òë³ äíÿ,
² ñëüîçè íà î÷àõ êîíÿ…
Ìè âñ³ ïðèðå÷åí³ êîñ³,
Ùî äåðæèòü ñìåðòü… Î ñâ³òå á³ëèé!
Ãðîá ó ìîãèëó îïóñòèëè,
À ïîò³ì ðîç³éøëèñü óñ³.
Ëèøèâñÿ öâèíòàð ñïîðîæí³ëèé,
² íà ìîãèë³ õðåñò íîâèé,
Ìîâ îäèíîêèé âàðòîâèé.
Õòîñü íà îçíàêó äðóæá³ ìèë³é
Ëèøèâ êâ³òêè íà ò³é ìîãèë³.
¯õ äîù ìî÷èâ ³ ó òðàâ³
Âîíè ëåæàëè, ìîâ æèâ³.
Òàì íåâ³äîìà ç Óêðà¿íè
Çà ïàíîì ïëàêàëà ä³â÷èíà,
Ëàìàëà ðóêè â øóì³ òðàâ:
“Îé, Áðîí³ñëàâå, Áðîí³ñëàâ!..” —
Ðèäàëà ä³â÷èíà ³ íåáî.
“ßêáè æ òè çíàâ, ÿêáè òè çíàâ,
Ùî ÿ ïðè¿õàëà äî òåáå!..
Òè ñîíöåì áóâ ìåí³, çîðåþ, —
² îò çàêðèëèñü î÷³ ìèë³!..”
Òàê ãîëîñèëà íà ìîãèë³
Ìàéáóòíÿ æ³íêà Êî÷óáåÿ.
ßê ò³íü, ïðèéøëà ó øóì³ òðàâ,
ßê ò³íü, ï³øëà â òóìàí äîðîãè…
ͳõòî ç ïàí³â ¿¿ íå çíàâ,
Íå çíàëà ³ âîíà í³êîãî.
Ëèø ïîíåñëà øèðîêèì ñòåïîì
Ó ñåðö³ ïð³çâèùå — “Ìàçåïà”.
* Øïàäà (çàñòàð³ëå) — øïàãà.
Äæåðåëî: "²âàí Ìàçåïà", Êè¿â, "Ðàä.ïèñüìåííèê", 1991.
|
|
