Òâîð÷³ñòü |
Á³îãðàô³ÿ |
Êðèòèêà
ÎÄÅÐÆÈÌÀ (Äðàìàòè÷íà ïîåìà) ijÿ I
+
I
Áåðåã ïîíàä îçåðîì Ãàäàðèíñüêèì*. Äàëåêî íà
ãîðèçîíò³ ëåäâå ìð³þòü ÷îâíè êîëî
áåðåãà ³ ÷îðí³º ëþä, ùî õìàðîþ çàë³ã
äàëåêèé áåðåã. ̳ð³àì, "îäåðæèìà äóõîì",
â ãëèáîê³é òóç³ áëóêຠïîì³æ
êàì³ííÿì ïîíàä áåðåãîì, äàë³ ç³õîäèòü íà øïèëü ñêåë³
³ äèâèòüñÿ íå íà áåðåã,
à â ãëèáèíó ïóñòåë³, âîíà áà÷èòü òàì êîãîñü óäàëèí³.
̳ð³àì
³í òàì, â³í âñå ñèäèòü òàê íåðóõîìî,
ÿê òå êàì³ííÿ, ùî íàâêîëî
öüîãî.
Íàä íèì — ìåí³ çäàºòüñÿ, ÿ òå áà÷ó, —
íàâèñëè äóìè õìàðîþ âàæêîþ,
îò-îò ç íèõ ñòð³ëèòü ÿñíà áëèñêàâèöÿ
³ ö³ëèé ñâ³ò îñÿº. Îõ, êîëè æ,
êîëè âîíà ðîç³á'º òåìíó õìàðó?
Õî÷ áè ìåíå óáèëà áëèñêàâèöÿ,
ÿ
ïðàãíó, ïðàãíó, ùîá âîíà çëåò³ëà,
ùîá õî÷ íà ìèòü ÷îëî òå ïðîñ³ÿëî.
Ãîä³âëþ äàâ þðá³, ò³ëàì ³ äóøàì,
âñ³ì äàâ ñïîê³é, à ñàì ó ñ³é ïóñòåë³
ïàñå äóìîê îòàðè íåç÷èñëåíí³.
Íåìà ¿ì âïèíó, à éîìó ñïî÷èíêó…
ßêèé
â³í îäèíîêèé, Áîæå ïðàâèé!
Íåâæå éîìó íå ìîæíà ïîìîãòè?
Íåâæå â³í çàâæäè
áóäå îäèíîêèé?
"Ìåñ³ÿ ïðèéäå â ñëàâ³ ñâ³ò ñóäèòè" —
òàê ñêàçàíî â
ïðîðîöòâ³, á³ëüø í³÷îãî.
² ïðàâäà, é ìèëîñåðäÿ — âñå äëÿ ñâ³òà,
à äëÿ
Ìåñ³¿ ùî? ×è ò³ëüêè ñëàâà?
"³éíà ³ çâàäà, ñìåðòü, íåäóãè çíèêíóòü,
ìèð
áóäå íà çåìë³ ³ ùàñòÿ â ëþäÿõ…"
À äëÿ Ìåñ³¿? — çíîâó "ñëàâà â âèøí³õ"?
²
ò³ëüêè ñëàâà? Î, ÿêà æ òî êàðà
Ìåñ³ºþ, ùî ñâ³ò ðÿòóº, áóòè!
Âñ³ì äàòè
ùàñòÿ ³ íåùàñíèì áóòè,
íåùàñíèì, òàê, áî â³÷íî îäèíîêèì.
Õòî ì³ã áè
âðÿòóâàòü éîãî ñàìîãî
â³ä ñàìîòèíè, â³ä ñòðàøíî¿ ñëàâè?
(Ïðèãí³÷åíà ðàïòîâîþ âòîìîþ, ñ³äຠï³ä ñêåëåþ ³ ñõèëÿºòüñÿ íà
êàì³íü.)
×îãî æ ñå ÿ ñë³äîì çà íèì áëóêàþ?
×îãî? Ñàìà íå çíàþ. Ïåâíå,
äóõ
ìåíå ñþäè çàâ³â íà ïåâíó çãóáó,
Íó, ùî æ! íåõàé! Ìåí³ òóò ãèíóòü
êðàùå,
í³æ â ³íø³ì ì³ñö³. ß çàãèíó òóò,
ÿ âèãîñòðèëà ïîãëÿä ó ïóñòèí³,
ìîâ ñîêîëèíèé ç³ð, — âñå âèãëÿäàëà,
÷è â³í õî÷ íå ïîäèâèòüñÿ íà ìåíå?
Íå ïîäèâèâñÿ ³ íå îáåðíóâñÿ…
Çàíàäòî âæå áóéíà áóëà íàä³ÿ!
×îãî æ ÿ
ñïîä³âàëàñü?.. ß íå çíàþ!
(Ðîçõèòóþ÷èñü, ÿê ò³, ùî ãîëîñÿòü íà ãðîá³, ñï³âຠñòèõà
òóæëèâó ñõ³äíó ï³ñíþ, äîâãî, áåç ñë³â.)
Ïðî ñå ñï³âàòè ìîæíà, à ñêàçàòè
ñë³â íå ñòàº.
(Ñï³âຠçíîâ.)
ßêà áóëà þðáà
çà íèì, ÿê â³í õîäèâ ïî Ãàë³ëå¿**.
² êîæíèé âñòèã
òîðêíóòè õî÷ îäåæó,
õî÷ êðàé ïëàùà Ìåñ³¿, ò³ëüêè ÿ
òîðêíóòè íå ïîñì³ëà,
áî í³÷îãî
ïðîñèòü íå ìàëà â íüîãî: í³ çäîðîâ'ÿ
í³ ñòðàâè íà áåçõë³á'¿. ß
íå çíàþ,
÷îãî ÿ éøëà ç þðáîþ…
(Ñï³âຠçíîâ.)
³í í³êîìó
íå â³äìîâëÿâ ïîò³õè ³ ïîðàäè.
Êîìó ùî áðàêóâàëî, â³í äàâàâ.
(Ñï³âàº.)
À ùî æ ìåí³ áðàêóº? Î Ìåñ³º,
òè, ìîæå, çíàºø?!
Íåçàì³òíî äëÿ ̳ð³àì Ìåñ³ÿ íàáëèçèâñÿ äî íå¿ ç-çà ñêåë³,
íàä³éøîâøè ç ïóñòèí³, ³ ñõèëèâñÿ íàä íåþ.
Ìåñ³ÿ
Çíàþ, ̳ð³àì!
̳ð³àì
(æàõíóëàñü)
Ó÷èòåëþ!
Ìåñ³ÿ
Íå á³éñÿ, æ³íêî, ñïîê³é
ÿ õî÷ó äàòü òîá³.
̳ð³àì
Î, ÿ íå õî÷ó,
íå õî÷ó ÿ ñïîêîþ!
Ìåñ³ÿ
(ëàã³äíî ³ ðàçîì ñóâîðî)
̳ð³àì,
Ñå äóõ â òîá³ ãîâîðèòü. ×îì íå õî÷åø?
Ñïîêîþ ïðàãíå âñÿêèé.
̳ð³àì
Àëå òè,
Ó÷èòåëþ, ïîêèíóâ òîé ñïîê³é,
ùî áóâ ó òåáå â òèõ³ì
Íàçàðåò³***.
Ìåñ³ÿ
Òè äîð³âíÿòèñü õî÷åø…
̳ð³àì
(ç ïîðèâîì)
ͳ, Ìåñ³º,
ÿ íå ð³âíÿþñÿ äî òåáå, í³!
ß çíàþ òå, ùî ÿ íåùàñíà æ³íêà.
Ìåñ³ÿ
Òàê íàùî æ òè çð³êàºøñÿ ñïîêîþ,
ºäèíî¿ ïîò³õè âñ³õ íåùàñíèõ?
̳ð³àì
(ç ðàïòîâîþ îäâàãîþ)
Áî òè éîãî íå ìàºø, Ñèíå Áîæèé!
Ìåñ³ÿ
ßêå òîá³ äî ìåíå ä³ëî, æ³íêî?
̳ð³àì, çíèùåíà, çáåíòåæåíà, çàêðèâຠëèöå ïîêðèâàëîì ³
ïîâåðòàºòüñÿ éòè ãåòü.
Ìåñ³ÿ
Ñò³é, ̳ð³àì, ñêàæè, òè â ìåíå â³ðèø?
̳ð³àì
(íå îäêðèâຠëèöÿ)
ß â³ðþ, ùî òè Áîæèé Ñèí, Ìåñ³º,
³ âñ³ì, îêð³ì ìåíå, äàñè
ðÿòóíîê.
Ìåñ³ÿ
Óñ³ì, êð³ì òåáå, æ³íêî?
̳ð³àì
Òè ñêàçàâ.
Ìåñ³ÿ
ß íå ñêàçàâ òîãî.
̳ð³àì
Òà ÿ òå ÷óëà.
Ïðîñòè, Ó÷èòåëþ, ÿ ìóøó éòè.
(³äñòóïàº.)
Ìåñ³ÿ
Êóäè òè éäåø?
̳ð³àì
Íå çíàþ. Òàê, íà áåçâ³ñòü.
Ìåñ³ÿ
×îãî æ òè éäåø?
̳ð³àì
Áî ìóøó éòè.
Ìåñ³ÿ
Íàâ³ùî?
̳ð³àì
Òè çíàºø. Òè — Ìåñ³ÿ! ß íå çíàþ.
Ìåñ³ÿ
Çîñòàíüñÿ òóò.
̳ð³àì ìîâ÷êè ñïèíÿºòüñÿ.
Ìåñ³ÿ
Ñêàæè ìåí³, òè ÷óëà,
ùî ãîâîðèâ ÿ ëþäÿì?
̳ð³àì
Òàê, Ìåñ³º.
Ìåñ³ÿ
Òè ïðèéíÿëà ìî¿ ñëîâà?
̳ð³àì
ͳêîëè
ÿ íå çàáóäó ¿õ.
Ìåñ³ÿ
² âñë³ä ¿õ ï³äåø?
̳ð³àì
Âîíè ñë³äîì çà ìíîþ ï³äóòü âñþäè,
âîëàþ÷è: "Òè éäåø â íåïðàâó
ïóòü!"
², ìîâ íà æàð ïåêó÷èé, íàñòóïàòè
ÿ áóäó íà ñëîâà òâî¿ îãíèñò³, —
ñë³äè ìî¿ â³ä íèõ êðèâàâ³ áóäóòü.
Ìåñ³ÿ
Óïåðòà ð³÷ òâîÿ, òè ìîâ ðàáèíÿ,
ùî çíຠâîëþ ïàíà ³ íå ñëóõà.
Òàêèõ ðàá³â ñóâîðà êàðà æäå.
̳ð³àì
(ïàäຠíàâêîë³øêè)
Î ãîðå! Âïàëà âæå íà ìåíå êàðà,
³ âæå ¿¿ í³õòî íå çä³éìå ç
ìåíå!
Ìåñ³ÿ
Ó òåáå ìàëî â³ðè. ßêáè òè
õî÷ çåðíÿ â³ðè ìàëà…
̳ð³àì
Î, ÿ â³ðþ,
áåç êðàþ â³ðþ â òåáå, Ñèíå Áîæèé,
òà ÿ íå â³ðþ â ñåáå! ß íå
â³ðþ,
ùîá ÿ ìîãëà òâî¿ ñëîâà ïðèéíÿòè.
Ìåñ³ÿ
Òàêå ñìèðåííÿ ã³ðøå â³ä ãîðäèí³.
̳ð³àì
Î, ñòî ðàç ã³ðøå, ÿ òå äîáðå çíàþ,
³ ç òîãî ðîçïà÷ ì³é.
Ìåñ³ÿ
Òè íå íàâîäü
îáìîâè çàéâî¿ íà âëàñíó äóøó, —
òàêîþ ÷îðíîþ âîíà íå ìîæå áóòè.
̳ð³àì
Î í³, Ó÷èòåëþ, âîíà ÷îðí³øà,
í³æ õàòà-ïóñòêà, ùî ï³ñëÿ ïîæåæ³
÷îðí³º ïîðîæíå÷åþ. Âîäà
òâî¿õ ðå÷åé, ö³ëþùà òà æèâóùà,
äóø³ ì
âèãî¿òü íå ìîæå.
Âîäà áîðîíèòü â³ä îãíþ æèâîãî,
çãîð³ëó æ õàòó äàðìà
ïîëèâàòè.
Ìåñ³ÿ
Òà ùî òîá³ ñïàëèëî äóøó, æ³íêî?
̳ð³àì
Íå çíàþ: ÷è íåíàâèñòü, ÷è ëþáîâ.
Ìåñ³ÿ
Êîãî æ íåíàâèäèø òè?
̳ð³àì
Âîðîã³â.
Ìåñ³ÿ
Ñâî¿õ?
̳ð³àì
Òâî¿õ.
Ìåñ³ÿ
ß ¿õ êàçàâ ëþáèòè.
̳ð³àì
À ÿ ëþáëþ… íå ¿õ.
Ìåñ³ÿ
Âîíè äëÿ òåáå,
ÿê ³ äëÿ ìåíå, áëèæí³.
̳ð³àì
Àëå ÿ
â³ä íèõ äàëåêà, íà÷å â³ä ºõèäíè.
Ìåñ³ÿ
Âîíè íå â³äàþòü, ùî òâîðÿòü.
̳ð³àì
² ºõèäíà
íåñâ³äîìà, à âñÿê ¿¿ ðîçòîï÷å,
ÿê ñòð³íå íà øëÿõó.
Ìåñ³ÿ
ßêáè ºõèäíà
ìîãëà ïîêèíóòè ñâîþ îòðóòó,
âîíà áóëà á íå ã³ðøà â³ä ãîëóáêè.
̳ð³àì
Àëå âîíà îòðóòè íå ïîêèíå.
Ìåñ³ÿ
Ïðî Öàðñòâî Áîæå íà çåìë³ òè ÷óëà?
̳ð³àì
Òà ÿ æ òåïåð í³äå éîãî íå áà÷ó.
Ìåñ³ÿ
Òè äèâèøñÿ é íå áà÷èø, ìàëîâ³ðíà.
̳ð³àì
Î òàê, íå áà÷ó! Ñâ³òëî òâîãî äóõà
ìåíå ñë³ïèòü. ×èì òè ìåí³
ÿñí³øå,
òèì äóø³ âîðîã³â ìåí³ òåìí³ø³,
òèì ìåíø ºõèäíà ñõîæà äî ãîëóáêè.
Íå ìàëîâ³ðíà ÿ, çàíàäòî â³ðþ,
³ â³ðà òà ìåíå íàâ³ê ïîãóáèòü.
ß â³ðþ,
ùî òè ñâ³òëî — ³ òàêîãî
ñÿ òåìðÿâà äî ñåáå íå ïðèéìàº?
ß â³ðþ, ùî òè
ñëîâî — ³ òàêîãî
îòîé ãëóõîðîæäåííèé ëþä íå ÷óº?
¯ì, ìîæå, òðåáà ³íøîãî
Ìåñ³¿?
¯ì, ìîæå, Ñèíà Áîæîãî íå äîñèòü?
Ìåñ³ÿ
Âîíè ñë³ï³, âîíè ùå íå ïðîçð³ëè,
ñàìîãî ñëîâà ìàëî ¿ì äëÿ â³ðè,
¿ì òðåáà ä³ëà.
̳ð³àì
Òè òâîðèâ äèâà!
Ìåñ³ÿ
Òâîðèâ äèâà ùå ò³ëüêè íàä âîäîþ;
ñüîãî íå äîñèòü — òðåáà êðîâ³.
̳ð³àì
(ç æàõîì)
Êðîâ³?
×躿 êðîâ³, Â÷èòåëþ?
Ìåñ³ÿ
Ì.
̳ð³àì
Õàé ¿ì âîíà íà ãîëîâó âïàäå!
Ìåñ³ÿ
Íå ïðîêëèíàé, âåðòàºòüñÿ ïðîêëÿòòÿ
íà òîãî, õòî ñêàçàâ éîãî.
̳ð³àì
Íåõàé!
ß çíàþ ñå, ïðîêëÿòà ÿ íàâ³êè,
áî ÿ ëþáèòü íå âì³þ âîðîã³â.
Î, êîæíèé òèõèé óñì³õ ôàðèñåÿ
äëÿ ìåíå ã³ðø â³ä ñêîðï³îíà çëîãî.
Ìåí³ áðèäêà íå òàê ñàìà îòðóòà,
ÿê âñå îòå ãíó÷êå, ï³äñòóïíå ò³ëî.
ß
âñÿ òðåì÷ó, êîëè éîãî ïîáà÷ó.
 ìî¿õ î÷àõ ÿ ÷óþ çáðî¿ ïîëèñê,
â ìî¿õ
ðå÷àõ ÿ ÷óþ çáðî¿ áðÿçê³ò,
òàê ÿ óçáðîºíà â ñâîþ íåíàâèñòü,
ÿê âàðòîâèé
êîëî öàðñüêî¿ áðàìè,
ùî ðàäèé âèõîïèòü íà êîæíîãî ñâ³é ìå÷,
õòî ò³ëüêè
çëå çàìèñëèòü íà âëàäàðÿ.
Ìåñ³ÿ
×è òè é ìåíå íåíàâèäèø òàê, æ³íêî?
̳ð³àì
(ç äîêîðîì)
Ó÷èòåëþ!
Ìåñ³ÿ
Òè, ìîæå, ñêàæåø — ëþáèø?
̳ð³àì
Òè ñå ñêàçàâ.
Ìåñ³ÿ
ß òàê ñêàçàâ: õòî ìîâèòü,
ùî ëþáèòü Ãîñïîäà, à áðàòà íåíàâèäèòü,
íåïðàâäà òî.
̳ð³àì
Õ³áà æ ³ òîé íå ëþáèòü,
õòî äóøó â³ääàº?
Ìåñ³ÿ
Ùî çíà÷èòü, æ³íêî,
â³ääàòè äóøó?
̳ð³àì
Çíà÷èòü — áóòü ãîòîâèì
çàãèíóòü çà ëþáîâ.
Ìåñ³ÿ
Òî ñå æ áè çâàëîñü —
â³ääàòè ò³ëî.  ò³ì äóø³ íåìà.
̳ð³àì
À õòî ïîêèíå áàòüêà, ìàò³ð, áðàòòÿ,
âñå ð³äíå, ëþáå, âñå, ÷èì
æèâ â³í äîñ³,
äëÿ ³íøîãî - íåâæå ³ òîé íå ëþáèòü?
Ìåñ³ÿ
Õòî çð³êñÿ âñüîãî, à ñåáå íå çð³êñÿ,
íå ëþáèòü òîé.
̳ð³àì
Î Ãîñïîäè, ÿêî¿
òè æåðòâè õî÷åø?
Ìåñ³ÿ
Æåðòâè ÿ íå õî÷ó,
ëþáîâ³ ò³ëüêè.
̳ð³àì
Ìóøó âñ³õ ëþáèòè?
Ìåñ³ÿ
Òàê, âñ³õ.
̳ð³àì
Óñ³õ, êð³ì òåáå, — ñå ìîæëèâî.
Àëå òåáå ³ âñ³õ — ñå ïîíàä ñèëó.
Òà çà ùî æ, çà
ùî æ ìàþ ¿õ ëþáèòè?
Ìåñ³ÿ
Íåäîâ³ðêè ïèòàþòü ò³ëüêè "çà ùî?"
̳ð³àì
Î, ÿê íåäîâ³ðêè ëþáèòè âì³þòü!
ßê ïîëîì³íü, ïàëêà ó íèõ ëþáîâ!
Ìåñ³ÿ
À òà ëþáîâ, ùî ÿ â³ä òåáå õî÷ó,
ïîâèííà áóòü ÿê ñîíöå — âñ³ì
ñâ³òèòè.
̳ð³àì
Î, ùî ìåí³ ðîáèòü? Íåìຠñîíöÿ
â ìî¿é äóø³. ͳ÷, í³÷, ïîíóðà
í³÷.
Ìåñ³ÿ
Ùå, ìîæå, ç³éäå ñîíöå ³ äëÿ òåáå.
̳ð³àì
(ç ðàïòîâîþ íà䳺þ)
Ó÷èòåëþ! ÷è òè ìåí³ ïîçâîëèø
ïðîëèòè êðîâ ìîþ?
Ìåñ³ÿ
Çà êîãî? Çà ëþäåé?
̳ð³àì
ͳ, íå çà ¿õ!
Ìåñ³ÿ
Òî íàùî ïðîëèâàòè
äàðåìíå êðîâ?
̳ð³àì
À ìîæå, íåäàðåìíå?
À ìîæå, êðîâ'þ âèêóïèòü ÿ çìîæó…
Ìåñ³ÿ
Êðîâ áåç ëþáîâ³ âèêóïèòü íå ìîæå.
̳ð³àì
ßêáè òè õò³â ïðèéíÿòü â³ä ìåíå âèêóï,
ùîá íå ëèëàñü òâîÿ ñâÿòàÿ
êðîâ!
Ìåñ³ÿ
Òè õî÷åø âèêóïèòü ìåíå?
̳ð³àì ïîòàêóº ìîâ÷êè ãîëîâîþ.
Ìåñ³ÿ
Äàðåìíå!
̳ð³àì
Íåõàé äàðåìíå! Òà ïîçâîëü çàãèíóòü
õî÷ íå çà òåáå, òî ç òîáîþ
âêóï³!
Ìåñ³ÿ
Âààëîâ³**** äàþòü äàðåìí³ æåðòâè,
ÿ æ íå ïðèéìàþ ¿õ.
̳ð³àì
Ìåñ³º!
Ìåñ³ÿ
ͳ, äëÿ òåáå
ÿ íå Ìåñ³ÿ. Òè ìåíå íå çíàºø.
(³äõîäèòü.)
̳ð³àì çîñòàºòüñÿ â ïóñòèí³ ñàìà.
______________________________________________
*
Íàçâà îçåðà ïîõîäèòü â³ä ì³ñòà Ãàäàðè (òåïåð Ìóêñà) â Ïàëåñòèí³, ÿêå ðîçòàøîâàíå
íà éîãî áåðåç³. ijÿ â³äáóâàºòüñÿ â ²óäå¿.
**Ãàë³ëåÿ — ï³âí³÷íà
÷àñòèíà Ïàëåñòèíè.
*** Íàçàðåò — ì³ñòî â Ãàë³ëå¿, â ÿêîìó, çà
ºâàíãåëüñüêîþ ëåãåíäîþ, ïðîâ³â äèòèíñòâî Õðèñòîñ.
**** Âààë — â
ðåë³ã³¿ ñòàðîäàâí³õ íàðîä³â Áëèçüêîãî Ñõîäó ÿçè÷åñüêèé áîã, êóëüò ÿêîãî áóâ
ïîâ'ÿçàíèé ç ëþäñüêèìè æåðòâîïðèíåñåííÿìè.
* * *
Äæåðåëî: Æèòòÿ, Ñìåðòü ³
óãàíòè.
Çà âèäàííÿì:
Ëåñÿ Óêðà¿íêà. Ïîåç³ÿ. Äðàìàòè÷í³ òâîðè. Ê.,
"Íàóêîâà Äóìêà", 1999.
| 
4625
