Ïðî÷èòàíèé :  1798
|
Òâîð÷³ñòü |
Á³îãðàô³ÿ |
Êðèòèêà
4. Ðîçä³ë IV. óíåöü äî ãåòüìàíà
Òèì ÷àñîì ã³íåöü äîãàíÿº ñâ³òàííÿ
³ êëàïòÿìè íî÷³ äîòî÷óº äí³.
² êîæíà õâèëèíà, çäàºòüñÿ, – îñòàííÿ,
³ êðèõòà íà䳿 êðè÷èòü éîìó: "ͳ!"
Î ñê³ëüêè íàì, Áîæå, òè ñòåïó îäì³ðÿâ!
Äîëèíè ³ êðó÷³, – ÿêáè íàâïðîñòåöü!
Òðóá³æ, Ïåðåÿñëàâ, Äí³ïðî, Òðàõòåìèð³â…
– Íåâæå ÿ íå âñòèãíó? Íåâæå öå ê³íåöü?!
Ó Êèºâ³ – ïåêëî. Ó Õâàñòîâ³ – ÷îðíî.
Êèïèòü ³ êëåêî÷å óñå çà Äí³ïðîì.
Êîëè á õî÷ íå ï³çíî. ßêáè ïîçàâ÷îðà.
ßêèé â³í ïîâ³ëüíèé, öåé êëÿòèé ïîðîì!
 ïîëÿõ Ïîäí³ïðîâ'ÿ, îä êðîâ³ îáäóòèõ,
äå çàâæäè õòîñü ö³ëèòü òîá³ ìåæè ïë³÷,
êîíÿ ïîì³íÿòè â êîçàöüêèõ ðàäóòàõ
³ ì÷àòè, ³ ì÷àòè êð³çü äåíü ³ êð³çü í³÷!
Ñêðàäàòèñü, ÿê çâ³ð, ó êîð÷àõ ïîáåðåæíèõ,
çàäèõàíó âòîìó çâ³ðÿòè ë³ñàì.
ß çðîäó íåíàäèä³â òèõ, îáåðåæíèõ.
Ñüîãîäí³, òåïåð, îáåðåæíèé ³ ñàì.
Óïåðøå â æèòò³, çà âåñü â³ê, çà öå ë³òî,
óïåðøå â ðîäó, äå íå çíàëè ñòðàõó,
ÿ âèæèòè ìóøó, ÿ ìóøó âö³ë³òè,
ÿ ìóøó îá'¿õàòè ñìåðòü íà øëÿõó.
Ïðîñòè ìåí³, çåìëå, ïðîñò³òü ìåí³, òðàâè!
Íå äáàâ ÿ ïðî ñëàâó, íå äáàâ ïðî ìàéíî, –
ÿ ìóøó âåðíóòèñü æèâèé äî Ïîëòàâè,
à òàì õî÷ ³ âìåðòè, ìåí³ âñå îäíî.
Íåñè ìåíå, êîíþ…
êîëè á õî÷ íå ï³çíî…
Øëÿõè ïåðåêðèò³… ³ âàðòà íå ñïèòü…
ßêùî ÿ âïàäó, –
íåâðÿòîâàíà ï³ñíÿ,
çàäóøåíà ï³ñíÿ â ïåòë³ çàõðèïèòü!
Íàä Á³ëîþ Öåðêâîþ ñìóãà áàãðÿíà,
³ çìèëåí³ êîí³ àæ ëóêà ñòàþòü.
Óñ³ äî Áîãäàíà ³ âñ³ îä Áîãäàíà –
³ç òüìè âèðîñòàþòü ³ â òüì³ ðîçòàþòü.
Ñï³òêíóâñÿ ì³é ê³íü îá äèìó÷³ ðó¿íè.
×è â òàáîð³ ãåòüìàí? – ÿêáè õî÷ çíàòòÿ.
Òóò, ìîæå, ³äåòüñÿ ïðî äîëþ êðà¿íè! –
à ÿ ïðî ÷èºñü òàì îäíåíüêå æèòòÿ!
…Ãåòüìàí ï³äíÿâ áåçñîííÿì îáïàëåí³ î÷³.
Ãåòüìàí ñèä³â çà ïîõ³äíèì ñòîëîì ó øàòð³.
Òðîº ñòàðøèí – ó ðóáöÿõ, ó êðèâàâîìó êëî÷÷³ –
ïðÿìî ³ç áîþ – ãîâîðèëè ïðî á³é íà Äí³ïð³.
Ïèñàð Âèãîâñüêèé ñèä³â íàä ëèñòàìè ïîòî÷íèìè.
Êîæíî¿ ìèò³ õèòíóòèñü ìîãëè òåðåçè.
Ãåòüìàí ï³äïèñóâàâ ùå îäèí ëèñò äî Ïîòîöüêîãî.
Ãåòüìàí ïðèéìàâ ïîñëà â³ä Êàðà÷-Ìóðçè.
Òàá³ð íå ñïàâ, ãîòîâèé ï³äíÿòèñü ùîìèò³.
²ñêðà ââ³éøîâ – øàòðî âæå áóëî áåç äâåðåé,
ñâ³òëî ñâ³÷îê ó òð³é÷àòèõ øàíäàëàõ ³ç ì³ä³
òüìÿíî ñàõíóëîñÿ â ÷îðíèõ êðèëàõ êèðåé.
Çìîâêëè ñòàðøèíè, ³ ñòèõëè ñïðàâè ïîòî÷í³.
Õèòð³ ïîñëè ïåðåñòàâèëè âóõà ñëîâàì.
Ãåòüìàí ï³äíÿâ áåçñîííÿì îáïàëåí³ î÷³.
– Ïîëê ó äîðîç³! – ç ïîðîãà ñêàçàâ ²âàí.
– ²ñêðî, ²âàíå, –
Õìåëüíèöüêèé ï³äâ³âñÿ ç-çà ñòîëó. –
Äÿêà Ïîëòàâ³, ïðèñëàëà òàêîãî ã³íöÿ.
Ùîñü ìàëî ñòàòèñü, òâ ïå÷àë³ äîñòîéíå? –
²ñêðà ïðîìîâèâ: – Ïîëòàâà êàðຠñï³âöÿ. –
Âèñëóõàâ ãåòüìàí. Ñïèòàâ ïðî ï³äñòàâè é ïðè÷èíè.
Äæóð³ çâåë³â ïîäáàòè ïðî ãîñòÿ ÿê ñë³ä.
– Çì³íèø êîíÿ. ² õî÷ òðîõè õàé â³äïî÷èíå. –
Ðàïòîì çàìîâê. ² âåëèêîþ òóãîþ çáë³ä.
Ïîñëè óñòàëè ç ëèïîâî¿ ëàâè.
Áëèãîìèé ñâ³ò – â Ðîêèòíå ³ç Ïîëòàâè.
Áóâຠáëèæ÷å ç ³íøî¿ êðà¿íè,
í³æ òóò – íà Óêðà¿íó ç Óêðà¿íè.
Âèãîâñüêèé âèéøîâ, ïðè÷èíèâøè äâåð³.
Ñòî ð³çíèõ ñïðàâ êðè÷àëî íà ïàïåð³.
²âàí óñòàâ ³ âèéøîâ âñë³ä çà äæóðîþ.
Ñòîÿëè ëàâè â êèëèìàõ ïîðîæí³,
ôîòåëü í³ìåöüêèé ç íàáèâíîþ øêóðîþ,
çàë³çîì êîâàí³ øêàòóíêè ïîäîðîæí³.
², îáõîïèâøè ãîëîâó ðóêàìè,
ñèä³â Õìåëüíèöüêèé ó òîìó øàòð³…
òà îáðàç Ñïàñà, âèáèòèé íà êàìåí³…
òà òå ïåðî â òîìó êàëàìàð³…
…Ïðî ùî â³í äóìàâ, ñàì íà ñàì ç ñîáîþ,
îï³âíî÷³, íàïåðåäîäí³ áîþ?
ßêèé äóøà íåñëà éîãî òÿãàð,
ïðî ùî òîä³ â³í ðàäèâñÿ ³ç Áîãîì? –
òå çíຠëèø ïåðî ³ êàëàìàð,
äå ñð³áíèé ëåâ áîðîâñÿ ç îäíîðîãîì.
Íàêèíóâøè íà ïëå÷³ ÷îðíó ôåðÿçü,
Ãåëåíó, ìîæå, çãàäóâàâ íàéá³ëüø,
³ âëàñíå ãîðå, ïåðåæèòå ùå ðàç,
çðîáèëî äóøó çðÿ÷îþ íà á³ëü.
×è çãàäóâàâ Ãîðä³ÿ ×óðàÿ,
îò³ øëÿõè äî ñëàâè íàéêîðîòø³,
äå ïåðåìîãà, ç ãîðÿ í³÷èÿ,
äèâèëàñü ìåðòâèì â íåçàêðèò³ î÷³.
À â³í, òîä³ ùå ïèñàð âîéñüêîâèé,
ï³äïèñóâàâ òó ïðîêëÿòó óãîäó.
…Íåäîãàðîê çãàñèâøè âîñêîâèé,
â³í, ìîæå, çíîâó äóìàâ ïðî ñâîáîäó?
Ùî ÿêîñü òàê ñêëàäàºòüñÿ âîíî,
ðîêè ³äóòü, ñâîáîäà ëåäâå äèøå,
ùî íà÷å æ ³ íå ïèñàð â³í äàâíî,
à çíîâ óãîäó ïðîêëÿòó ï³äïèøå.
×è äóìàâ ïðî Ìàðóñèí³ ï³ñí³,
òàê³ ïî Óêðà¿í³ ãîëîñí³,
ùî é ñàì íå ðàç â ïîõîä³ ¿õ ñï³âàâ,
³ äèâóâàâ, áåçì³ðíî äèâóâàâ, –
ùî îò ñêàæè, ÿêà äàíà ¿é ñèëà,
ùîá òàê ñï³âàòè, íà òàê³ ñëîâà!
Âîíà õî÷ êàðè ëåãøî¿ ïðîñèëà?
×óðàé áóâ òåæ ãàðÿ÷à ãîëîâà.
…×è äóìàâ ïðî òó ãîëîâó â³äòÿòó,
ïîñòàâëåíó â Ïîëòàâ³ ó ò³ äí³.
×è ïðî ä³â÷à, ùî çàêðè÷àëî: "Òàòó!" –
³ ïåðåéøîâ òîé ñòîã³í ó ï³ñí³.
×è ùî â Ïîëòàâ³, òàì æå, ó Ïîëòàâ³,
×óðàé Ìàðóñþ, ó òàê³é íåñëàâ³,
×óðàé Ìàðóñþ, ó òàê³é ãàíüá³! –
äî çàøìîðãó âåñòèìóòü ó þðá³.
² íå çäðèãíåòüñÿ íàø ï³ñåííèé êðàé…
² ìîðå ãí³âîì íå õëþïíå íà ñóøó…
² ïîïåëîì ðîçâ³ÿíèé ×óðàé
áåçñìåðòíèì áîëåì äèâèòüñÿ ó äóøó…
Òèì ÷àñîì ê³íü ³ðæàâ á³ëÿ øàòðà.
Ââ³éøîâ ²âàí. ², ùîéíî ç-ï³ä ïåðà,
Áîãäàí ïîäàâ íàêàç ãåòüìàíñüêèé ñâ³é –
óæå ïå÷àòòþ ñêð³ïëåíèé ñóâ³é.
|
|
