Ïðî÷èòàíèé :  12348
|
Òâîð÷³ñòü |
Á³îãðàô³ÿ |
Êðèòèêà
ÁÅÐÅÑÒÅ×ÊÎ (²ñòîðè÷íèé ðîìàí)
Öå êíèãà ïðî îäíó ç íàéá³ëüøèõ òðàãåä³é óêðà¿íñüêî¿ ³ñòî𳿠— áèòâó ï³ä Áåðåñòå÷êîì. Íàïèñàíà ùå â 1966 — 67 ðîêàõ, âîíà çãîäîì íå ðàç äîïèñóâàëàñü íà âñ³õ åòàïàõ íàñòóïíèõ óêðà¿íñüêèõ òðàãåä³é — ³ ï³ñëÿ ïîðàçêè 60-õ ðîê³â, ³ â áåçâèõîä³ 70-õ, ³ â îìàíëèâ
ÎÖÅ ² ÂÑÅ. Öß ÃÀËÈ× ÍÀÄ Ì²ÑÒÅ×ÊÎÌ.
Íàðîäå â³ëüíèé, àæ òåïåð òè — â³ë.
Ìîÿ ïîðàçêà çâåòüñÿ Áåðåñòå÷êîì.
Íà Êè¿â íàñòóïຠÐàäçèâ³ëë.
ß âæå íå ÿ. Ìåíå âæå óëåëåêàëè.
Óæå ðóêà íå âäåðæèòü áóëàâè.
Êóäè óìåðòè?! Ç ïåêëà òà é äî ïåêëà?
Ãàðìàò íåìà. Ïðîïàëè êîðîãâè.
Äåâ'ÿòîñèë, çíåì³ãñÿ ÿ ïîòðîøêó.
²ðæå ì³é ê³íü ó äèê³é ëîáîä³.
Íåìຠâ³éñüêà. Âñ³ — ó ðîçïîðîøêó.
Îäèí â á³ä³… Îäèí — ÿê íà âîä³.
Îöå òîá³ ñóïðÿãà ç áóñóðìàíîì.
Õ³áà ÿ ãåòüìàí? Âñèïèùå ãëóïîò.
Òàê äàâñÿ îìîðî÷èòè îìàíàì!
Òåïåð äèâèñü íà Óêðà¿íó. Îò.
Äèâèñü.
Äàâèñü ñëüîçàìè.
Áóâ íàéäóæ÷èé.
Íîñèâ ïðè áîö³ øàáëþ, íå ñòðó÷îê.
Òåïåð ñèäèø ñàìîòí³é, íåâëàäóùèé
³ ï'ºø, ÿê òðàõòåìèð³âñüêèé äÿ÷îê.
Òâîþ ñâîáîäó îõðåñòèëè ´ðàòè.
Áóð'ÿí â ïîëÿõ — ëåäü âèäíî àðõàëóê.
Òî ùî æ òåïåð öüîìó íàðîäó — áðàòè
ñâ³é êðåâíèé õë³á ó ïåðåìîæöÿ ç ðóê?!
Õìåë³é, Õìåëüíèöüêèé!
Äå æ òâî¿ êëåéíîäè?
Äå êîðîãâè? Äå ãð³ì òâî¿õ ìóçèê?
Äå â áèòâàõ çàâîéîâàí³ ñâîáîäè?
Äå òâ³é Áîãóí, Ïóøêàð ³ Äæåäæàëèê?
Êîçàê Íåáàáà, îõ, òàêè æ íå áàáà!
ßêáè ï³ä íèì íå âñòðåëèëè êîíÿ,
õ³áà á ïîë³ã â³ä ðóê ÿêîãîñü äðàáà
êîçàê Íåáàáà, âèõðîâ³ ð³äíÿ?!
ßêáè íå ò³ çàêëåïàí³ ãóñàðè…
ÿêáè íå çðàäèâ õàïîâèòèé õàí…
ÿêáè æ â³í áóâ îùàäí³øèé íà âäàðè.
ì³é êðèâäàìè ðîêîâàíèé òàëàí!
ßêáè íå äîù… ÿêáè íå ðåìñò ³ ðîçáðàò..
ÿêáè õî÷ òðîõè ãëóçäó ï³ä ÷óáè..
ßêáè ñòàðøèíè íå ï³øëè óðîçáð³ä…
ÿêáè, ÿêáè, ÿêáè, ÿêáè, ÿêáè!!!
×ìåëè òþòþí, òè, Áîæà ëÿëüêî ç ´ëåþ!
Òè æ ñêèíóâ ÿðìà â гçàí³ ßðè!
Òåïåð ñòèð÷èø íàä ð³äíîþ çåìëåþ,
ÿê âèâîðîòü — êîð³ííÿì äîãîðè!
×îãî òè æäåø? ßêî¿ â Áîãà ëàñêè?
 òâî¿õ ðàäóòàõ ïðîðîñòຠìîõ.
Îöå ³ âñå. Îäíà òàêà ïîðàçêà
çàêðåñëþº ñòîíàäöÿòü ïåðåìîã!
Îñü í³÷, ³ òà çîðåþ â î÷³ öâ³êíå.
×óìàöüêèé Øëÿõ çàðåìèãຠ— çëàçü.
Õòî äîïîìîæå, äóðíþ ìàêîöâ³òíèé, —
ìîñêîâñüêèé öàð ÷è òðàíñ³ëüâàíñüêèé êíÿçü?!
Íîãàéñüê³ îðäè? Âóñà êàðà¿ìà?
Ñóëòàí Ìåõìåò? Êîðäîíè ç êèÿõ³â?
Ëåæèòü òâîÿ çãëóçîâàíà Âêðà¿íà,
ñõðåñòèâøè ðóêè âñ³õ ñâî¿õ øëÿõ³â.
² ùî òåïåð? Ùî âä³ÿòü, ùî ïî÷àòè?
ͳ áóëàâè, í³ â³éñüêà, í³ ïî÷àòè.
Ìîÿ âèíà. ̳é ãð³õ ïåðåä ëþäüìè.
Óñå æ áóëî çà íàñ.
×îìó æ ïðîãðàëè ìè?!
…ÁÓ ÐÀÍÎÊ. ÁÓ ÒÓÌÀÍ. ÁÓËÎ ÑÒÎ ÒÈÑß× Â²ÉÑÜÊÀ.
² ìå÷ ñâÿ÷åíèé áóâ. Óñå áóëî òîä³.
Øóì³ëè êîðîãâè. ² æîäíà ïòèöÿ ñâ³éñüêà
íå âèâåëà êóð÷àò â îðëèíîìó ãí³çä³
Âîçè ñòîÿëè, ñêóò³ ëàíöþãàìè
² îáð³é çáëèñ ï³âì³ñÿöåì òàòàð
² ïîêîòèëèñü â êîíåé ï³ä íîãàìè
êîøëàò³ äèìîì ãîëîâè ïåòàðä.
Íà íàñ ³øëà ñò³íà ðóõîìîãðóäà.
Ëåò³ëî âñå, çàêóòå ó áðîíþ.
Ãóñàð êðèëàòèé — òî òàêà ñïîðóäà,
ùî ò³ëüêè øàáëþ âèùåðáèø îá íþ.
Ñêðåñàëèñü ìè. Âîíè ñïî÷àòêó òèñëè.
Òà ìè, ëåãê³ ì³æ òî¿ âàãîòè,
êðóøèëè ¿õ, çí³ìàëè ç êîíåé ñïèñàìè
³ ïðîãèíàëè êåëåïîì ùèòè
À ÿ ë³òàâ ó ò³é ñâèíöåâ³é õâèù³.
ïèõàòó øëÿõòó ñ³ê íà äð³áåí ìàê.
àæ äèáà ñòàâ íà òîìó áîéîâèù³
ì³é âîðîíèé ñêàæåíèé àðãàìàê.
 äèìó, â îãí³, â êðèâàâîìó îøìàòò³,
â³äêèíóò³ â áîëîòî â³ä ð³êè.
âæå ò³ ãóñàðè íå áóëè êðèëàò³,
âæå â³äñòóïàëè íàéìàí³ ïîëêè.
Ìè âæå ¿õ áðàëè ÿê áèêà çà ðîãè —
í³ìåöüêèì øòèáîì ñòàâëåí³ â³éñüêà.
Óæå æ áóëî ò³ëü-ò³ëü äî ïåðåìîãè!
Âîíà áóëà áëèçüêà óæå, áëèçüêà!
² ðàïòîì äîù. ² çëèâà. ² ãðîçà.
Ãàðìàò íå ÷óòíî â³ä óäàð³â ãðîìó.
Âïàâ Àìóðàò. Ïîë³ã Ìóôôðàõ-ìóðçà.
Ìè ê³ëüêà äí³â òðèìàëè îáîðîíó.
À äîù õëþùèòü. ͳ ïðîñâ³òêó. Ìîêðÿ÷÷ÿ.
Õèòຠá³é, ÿê ÷îðí³ òåðåçè.
² âîðîííÿ âæå àæ õðèïèòü, íå êðÿ÷å.
ͳ øàíöÿ âðèé. ͳ õë³áà ï³äâåçè.
Îäñèð³â ïîðîõ. Ðæàâ³ ñàìîïàëè.
Ãàðìàòè ãðóçíóòü. Âàëèòü â³òðîëîì.
² òðåáà æ òàê, ùîá çëèâè ñàìå âïàëè!
Íàéã³ðøå êîíÿì — êîí³ ï³ä ñ³äëîì.
Òàòàðèí çìåðç, òî ñïðîáóé éîãî âêîñüêàé.
Çíàìåíà çáëÿêëè ³ áóí÷óê îáâèñ.
² ëþäÿì ñëèçüêî, ³ êîíÿö³ êîâçüêî.
Óïàâ ãí³äèé — â áàãíþö³ çàêîâèç.
Òà ìè òðèìàëèñü. Ìè õîò³ëè âîë³.
Âæå òðåò³é ð³ê âîþºìî,— ïîðà!
…À â³ääàë³ê íà ïàãîðá³ ó ïîë³
ðÿõò³ëà ñð³áíà ïîðõàâêà øàòðà.
² ÕÀÍ, ßÊ ÂÈ˲ÏËÅÍÈÉ 3 ÂÎÑÊÓ,
â êîëü÷óãó âáðàíèé ³ â øèøàê,
êóðèâ êàëüÿí, ÷è ñïàâ ïîòðîøêó,
÷è ñòåæèâ áèòâó ìîâ êîðøàê.
ßêáè æ ÿ çíàâ, ÿêáè æ ÿ â³äàâ —
â øîâêàõ ³ øêóðàõ, õèòü òà õèòü —
â³í ñïèòü ÷è äóìàº, öåé ³äîë,
³ ùî â³í äóìຠÿê ñïèòü?
ßêèõ ùå õî÷å ñ³ë ³ ãðàä³â?
À õàí êóíÿ, êóíÿ, êóíÿ…
² ðàïòîì êðèêíóâ:
— Ãåòüìàí çðàäèâ! —
³ ï³äâåëè éîìó êîíÿ.
² ìóðçè, ìóðçè, ò³ çàìóðçè,
ãàðåìíèé çìîðùåíèé óðþê,
äðèøïàíÿòü ñë³äîì ç ïîëÿ áîþ —
³ ÿê ñïèíèòè öèõ òâàðþê?!
Çíåíàöüêà, ðàïòîì, âñ³ äî ðåøòè —
âîíè çíèêàëè âäàëèí³.
² õàí ÷àä³â, ÿê ãîëîâåøêà,
íà á³ëî-ñ³ðîìó êîí³.
ß áóäó â³ê ñåáå êàðòàòè,
ùî çàìåòàâñÿ ñàì íå ñâ³é —
íå çíàâ, ÷è õàíà çàâåðòàòè,
÷è òóò ïðîäîâæóâàòè á³é?
̳é ÷îðíèé ñîí —
ó õëþùó çëèâè,
ó ðîçëåì³øåí³ øëÿõè,
ëåòÿòü òàòàðè, â áóéí³ ãðèâè
â÷åïèâøèñü, íà÷å ðåï'ÿõè…
À ÒÓÒ ÙŠ²ÒÅÐ — Ó ËÈÖÅ — ÍÀ²Ä˲Ã!
Çàñë³ïëè î÷³ ðîçïà÷åì äóø³.
Áîäàé ÿ ñâ³òó á³ëîãî íå âèä³â,
ÿê ïî ñâî¿õ ñòð³ëÿëè ãàðìàø³!
Òî ùî æ âè, õëîïö³, ùî æ âè, ùî æ âè, õëîïö³?!
Öå æ äî òàêîãî ñòèäó äîæèëè
Á'ºòå ñâî¿õ, ïðîêëÿò³ äóðíîëîáö³.
íà¿âí³ áåâç³, òåëåïí³, õîõëè!
Òà æ òàì êîòðîãîñü ïðîñòî ï³äêóïèëè.
ùîá ó÷èíèâ îöåé ðîçãàðä³ÿø.
Âîíè æ í³êîëè íå áóëè ñêóïèìè
íà òðèäöÿòü ñð³áíèõ äëÿ ³óä… À ÿ æ
òàêè ³ ñàì ÷èìàëèé øìàò âàð'ÿòà.
Òóò á³é. òóò ñìåðòü, òóò ñòîã³í íà ñòî ã³í.
ÿê ñì³â êîìóñü êîìàíäó äîâ³ðÿòè,
à ñàì ïîäàâñÿ õàíó íàâçäîã³í?!
…ÒÎ ÍÅÏÐÀÂÄÀ, ÙÎ ÊÀÆÓÒÜ.
ÒÎ ÂÈÏË²Ä ÁÀËÀ×ÊÈ ÏÓÑÒί.
Íå ñèä³â ÿ â êàéäàíàõ. ² íå áèëè ìåíå íàãàÿìè.
Õàí çóñòð³â ìåíå ÷åìíî. ³ä³áðàëè øàáëþ é ï³ñòîë³.
² ââ³éøîâ ÿ â íàìåò — íà÷å âïàâ äî âîâ÷î¿ ÿìè.
Õëîïö³ æäàëè ìåíå
ï³âñóáîòè ³ ö³ëó íåä³ëþ.
 ïîíåä³ëîê, â³âòîðîê, ó ñåðåäó ³ â ÷åòâåðòîê.
Çíîâ ñêóâàëè âîçè ², ïîêëàâøè íà Áîãà íàä³þ,
îäáèâàëèñü îä ëÿõ³â, îä çëèâè ³ îä ÷óòîê.
À êîðîëü æå ïðèâ³â âñå ðóøåííÿ îòå ïîñïîëèòå! —
çàæèðóùó ïñþ êðåâ ³ ãîñòðîâàíó ãîíîðîì çë³ñòü.
Áåðåñòå÷êî ìîº, äîùàìè ³ êðîâ'þ çàëèòå…
Áåðåñòå÷êî ìîº!.. À îä ìåíå õî÷ áè õî÷ â³ñòü.
Ðîçáóõàëè óáèò³. Âèïîâçàëè âîâêè ç ãóùàâèí.
Óòî÷èëà êàðòå÷ êðèâàâîãî ñîêó ç áåð³ç.
² ÿê³ñü ïåðåêèí÷èêè õëîïö³â ìî¿õ íàóùàëè,
ùî Õìåëüíèöüêèé, ìîâëÿâ, ïîêèíóâ âàñ íà çàð³ç.
À ß ÑÈÄ²Â Ï²Ä ÂÀÐÒÎÞ… Ï²Ä ÂÀÐÒÎÞ!
Íàêðèþ ïàì'ÿòü êâàðòîþ.
Ïî÷³ì õóíò ëèõà, ãåòüìàíå? Äå î÷³ ïîçè÷àâ?
Îõ, ïàëàõò³ëî æ ìíîþ, ÿê â³òåð òîþ âàòðîþ!
Îõ, çàëèâàëî æàðèâî, àæ ïîï³ë çàñè÷àâ!
² âòîìà. Âòîìà, âòîìà, âòîìà…
Äóøà õîëîíå, ÿê ñòàðèé ëåæàê.
Õî÷ áè â íåâ³ð-çåìë³.
à òî ó òåáå æ äîìà
òîá³ ùå é ðóêè ñêðó÷óº ÷óæàê!
Ñèäèø â ïîëîí³
íà îáîëîí³.
Ïèòàºø äîëþ: — ×îãî æèâó?
Íî÷àìè çîð³ òâî¿ ñîëîí³.
Òàòàðñüê³ êîí³ æóìðàþòü òðàâó
À âàðòîâ³ øâàíäðèêàþòü ïî-ñâîºìó.
Êèøèòü Âêðà¿íà êèøëàìè îðäè
² Áîã çãîðòຠ÷îðíèìè ñóâîÿìè
òâîº òåðï³ííÿ, âèòêàíå ç á³äè…
ÍÅ ÆÀ˲ ÌÅͲ ÕÀÍ
Ͳ ÂÈÍÀ, Ͳ ÊÓÌÈÑÓ, Ͳ ÌÅÄÓ.
Ì'ÿêî ñïàòè áóëî. Ëèø êðè÷àëà âíî÷³ ïîñò³ëüãà,
Òà äâ³ ñèò³ ñîêèðè áëèùàëè ïðè âõîä³ íàìåòó
Òà äèâèëàñÿ â ñåðöå ñòàëåâà òàòàðñüêà êëþãà.
Òà ùîäíÿ ³ ùîíî÷³ õëåïòàëè çëèâó áàþðè.
² ðîçäæîõàâñÿ õàí,
óñå ïðè÷³ïåíüêè øóêàâ:
— Òè ìåíå îäóðèâ, ïðîêëÿòèé ´ÿóðå!
ß ïðèâ³â ñâîº â³éñüêî, à òè ìåíå îøóêàâ
Ùî æ òè õî÷åø, êîçàöüêèé òè ìàêîãîíå,
ùîá ó òèõ áîëîòàõ ìåí³ æàáà öèöüêè äàëà?
Òè æ êàçàâ, ùî ¿õ ìàëî.
À ¿õ æå òàì ëåã³îíè!
Òà ó íèõ æå ãàðìàòè,
à â òàòàð — ñòð³ëà òà "Àëëà!"
À ÿ êàçàâ:
— Êîìó ³ç íàñ æóðèòüñÿ?
×è ÿ æ ïîçâó, êîáè íå ñìåðòíà ïðÿ,
òâîþ îðäó, ãàäþêó-ïîæàðèöþ,
ïîâçå — òðàâà ï³ä íåþ âèãîðÿ!
×è ÿ æ íå ïëàòèâ çîëîòèìè ãðèâíÿìè?
×è êîíåé íå äàâ ç âîðîíèìè ãðèâàìè?
À â òèõ áîëîòàõ, ñåðåä òèõ ìî÷àð³â,
áàðàíÿ÷å äèøëî ç òâî¿õ áàòèð³â!
…À ÊÐÀÑȲ ÍÀËÎÆÍÈÖ² ÂÈÊÐÓÃËßËÈÑß
ãîëèìè æèâîòàìè ³ øîâêîâèìè ñòåãíàìè,
ãîëóáèé ÷àä êàëüÿíó ðîçêîëèõóâàëè áðàíçîëåòè.
À îäíó òàòàðè â áàðàíÿ÷èõ øàïêàõ
ïðèòÿãëè äî íàìåòó ³ êèíóëè õàíó.
Öå æ äåñü â öèõ ñåëàõ çààðêàíèëè.
 á³ãàõ ïîïîâíþþòü ãàðåì.
ijâ÷à êðàñè íåäîòîðêàííî¿ —
ìàáóòü, ÿê òà êîëèñü Õóðåì.
Âæå õàí îáñîòóº øîâêàìè,
âæå êàæå íà í³÷ ïðèâåñòè.
׳ïêèìè êë³øíÿìè-ðóêàìè
âæå ãëàäèòü êîñè…
— ³äïóñòè!!!
— À ÿ æ õ³áà òåáå äåðæó? —
êàçàâ óðåé.
— ß æ ç òîáîþ äðóæó, —
êàçàâ óðåé.
— Òè æ ìåí³ ëþáèé áðàò, —
êàçàâ óðåé.
— ß æ òîá³ âåëüìè ðàä, —
êàçàâ óðåé.
À ÁÓÄÜ ÆÅ ÒÈ ÏÐÎÊËßÒ!
³ä áðàòà äî áðàòà
õîäæó — ÿê â³ä Ïîíò³ÿ äî ϳëàòà.
Êóäè íå ïîòêíåøñÿ — îäèí ÿðåì.
² êîæåí òÿãíå òåáå, äóøîãóá, —
çà ðóêè — г÷ Ïîñïîëèòà ç öàðåì,
àç³ÿòè — çà ï'ÿòè.
Ëèòâà — çà ÷óá.
Ëåæó ðîçï'ÿòèé, òà âæå ðàç ï'ÿòèé!
À êîæåí êàòþãà ì³é — ìàñòêîñëîâ.
Äîëîí³ ìî¿ ïðîöâÿõîâàí³ ÿòðÿòüñÿ.
à ïñè øîëóäèâ³ çëèçóþòü êðîâ.
ß âîñêðåñàþ ³ çíîâó ãèíó.
Íåñó ñâ³é õðåñò íà ñâî¿ Ãîëãî÷³
À öàð ñòðîìëÿº ìåí³ ó ñïèíó
Ñâî¿ äâîéëåç³ êàïðàâ³ î÷³.
Çåìëå æ ìîÿ, íàùî òè ðîæà¿ñòà?
À ÷îì æå òè, çåìëå, íå ç êàìåíþ-òðóòè?
Ùî êîæíà ïðîæðà áàæà òåáå ç'¿ñòè
³ ïîùàñëèâèòè êîæåí òðóòåíü!
Êîñè íàø³ íåêëåïàí³, ä³òè íàø³ íåïëåêàí³
Ãîðå íà íàøó ãîëîâó çàéäè ö³ ïðèòåëåïàí³!
×åêàéòå,
çà ìóêó ìîþ ñòðàñíó,
çà òå, ùî â íåâîë³ êëÿêíó —
îõ æå æ ³ âñòàíó, îõ ³ ñòðóñíó,
îõ æå æ îá çåìëþ ³ õðÿïíó!
ÕÀÍ ÇÍÈÇÓÂÀ ÏËÅ×ÈÌÀ:
— ×îãî òè êèïèø â³ä ëþò³?
ß æ òåáå íå ïðîäàâ ó Ñòàìáóë.
Òî é ñèäè ñîá³, ñëóõàé ëþòíþ,
êóðè òóðåöüêèé øòàìáóð.
Ìîæå, õîëîäíî? Íå ñîðîìñÿ.
Ãóð³é äîñèòü â öüîìó ðàþ.
Îñü ºãèïåòñüêà, îí — ñàðîíñüêà,
Àáî, ìîæå, õî÷åø ñâîþ?
Òî áåðè, ³ùå íå ïî÷àòà.
Äèêà äóæå, òà â òîìó é ñìàê.
Ùî çà ñòåãíà! ßê³ î÷àòà!
Ùî, òè ïëà÷åø? Îöå òàê òàê!
Ãåòüìàí ïëà÷å. Âîíà æ íå ïåðâà.
Òóò òàêèõ ó êîæí³ì ñåë³.
Òè æ, Áîãäàíå, ³ç òîãî äåðåâà,
ç ÿêîãî ð³æóòüñÿ êîðîë³!
Òè Õìåëüíèöüêèé, à ÿ óðåé.
²ç íåâîë³ íåìà äâåðåé.
Òóò ãîñïîäàð — õòî ïîáîðîâ.
Çàïëàòèø âèêóï —
òà é áóäü çäîðîâ.
ÏÎÂÅÐÆÅÍÈÉ ÁÎÃÄÀÍ,-
ÕÒÎ ÄÀÑÒÜ ÇÀ ÌÅÍÅ ÂÈÊÓÏ?
Ðîçáèòå â³éñüêî? Âìîâêëèé ×èãèðèí?
ßêáè êîëèñü, òî öå á ÿ ò³ëüêè êëèêíóâ.
Òåïåð êîìó ÿ õòî, ö³íà ìåí³ êàëèì.
Ïîøëþ äî ñèíà. Ç ïðèêðî¿ íàãîäè.
Íåõàé ïîìîæå. Ãðîø³ íåìàë³.
Áîðîâñÿ çà ñâîáîäó, íå âèáîðîâ ñâîáîäè,
òåïåð ïëàòè çà ïðàâî õîäèòü ïî ö³é çåìë³.
ÀËÅ ×ÎÌÓ?!
Ç ßÊί Á ÒÎ ÏÐÈ×ÈÍÈ
²ñëàì-óðåé òàê òÿæêî çðàäèâ íàñ?
³í çà äâà äí³ ì³íÿº òðè ëè÷èíè,
òà ùå é ÷åòâåðòó ìຠïðî çàïàñ.
Ó íèõ òàì â íåá³ çîðÿíî ³ ïòè÷íî.
Íà ö³ëèé ñòåï âåëèêà âèäíîòà.
À ìîæå, é ñïðàâä³ ¿ì áóëî íåçâè÷íî —
òàê³ ë³ñè, òàê³ òóò áîëîòà?
×è, ìîæå, ðàíà äóæå äîøêóëÿëà,
éîãî æ òàì êóëÿ òðàôèëà â ñåäíî.
Î äå ì³é Êîðñóíü? Äå ìîÿ Ïèëÿâà?
Äå ïåðåìîã âèñîêå çíàìåíî?!
Ç ÖÈÌ ÕÀÍÎÌ ÇÐÎÄÓ ÌÈ ÍÅ ÌÀËÈ ÏÐÈßÇͲ.
Õ³áà ç äîáðà ïîêëèêàâ ÿ îðäó?
ß á³ëÿ íüîãî — ÿê íà ïðèâ'ÿç³,
óñå ÿêî¿ñü ïàñòêè æäó.
Òî â³í ö³ ñåëà êðîâ'þ çàñêîðîäèòü.
Òî õî÷å ëàñêè â êîðîëÿ çàæèòü.
Öå õèòðèé õàí, â³í çíàº, ùî â³í ðîáèòü, —
ÿêùî ïîá³ã, òî â³í óæå á³æèòü.
Òàòàðè — í³. Íàðîä íå çðàäèòü çðîäó.
¿õ çà äâà äí³ ñ³ì òèñÿ÷ ïîëÿãëî.
Àáî íîãàéö³. Ïðèãîðùà íàðîäó.
À ïîíàä íèõ â³ðí³øèõ íå áóëî.
Ãóêíåø — ÿê â³òåð, ïðèëåòÿòü, íå ãàþòüñÿ.
Íå òå ùî öåé óñîõëèé ñêàðàáåé.
Àëå á³äà ñï³òêàëà ³ íîãàéö³â —
çàãèíóâ áðàò ì³é, äðóã ì³é Òóãàé-áåé.
ÏÀÕËÎ ÑÌÀËÅÍÈÌ ÂÎÂÊÎÌ,
ÇÀÕÎÄÈËÎÑÜ ÇÍÎÂ ÍÀ ÃÐÎÇÓ.
Ïîòàé âçÿâøè êîíÿ, ÿ õîò³â ò³êàòè ç ïîëîíó.
Ñàìå ðåéâàõ ñòîÿâ, áî õîâàëè ÿêîãîñü ìóðçó
³ ïàëèëè íàä íèì ïåðåìîêëó â ïîë³ ñîëîìó.
Òà ñõîïèëè ìåíå. Ïðèâ'ÿçàëè ìåíå äî ñ³äëà.
Ùîñü êðè÷àâ ìåí³ õàí, àæ ñëîâà íà äîù³ ñè÷àëè.
Äîòë³âàëà ñîëîìà. Òàòàðè ìîëèëèñü: "Àëëà!"
² íà öåé ðàç ìåíå ñòåðåãëè âæå ñàì³ ÿíè÷àðè.
Ö² ÓÆÅ ÂÑÒÅÐÅÆÓÒÜ.
ÌÎËÎÄÈÊ ÓÑ̲ÕÀªÒÜÑß ÊÐÈÂÎ.
Ïîëîíÿíêà ï³äêðàëàñü. Äèâèëàñü íà ìåíå, ñóìíà.
ͳ, íå áóâ ÿ â êàéäàíàõ. Ìåí³ ò³ëüêè íàäáîðêàëè êðèëà.
² â³ä ãîëîñó âîë³ ëèøèëàñÿ ò³ëüêè ëóíà.
² ÏÎÊÈ ÉØËÎÑÜ ÏÐÎ ÄÎËÞ ÄÂÎÕ ÄÅÐÆÀÂ,
äå áèëèñü ìè ç íàâàëîþ âîðîæîþ,
÷óìèçà êðèìñüêèé, â³í ìåíå äåðæàâ
ïî÷åñíèì ãîñòåì, ò³ëüêè ï³ä ñòîðîæåþ.
À ùî íàéã³ðøå — íå ÷åêàâøè çðàäè,
çà õàíîì ãíàâøè â çëèâó ãðîçîâó,
ÿ òàì çàëèøèâ çíàê ñâ âëàäè —
ìîþ ïå÷àòü, áóí÷óê ³ áóëàâó.
Îòî íàãëóçóâàëèñÿ âåëüìîæí³!
ijñòàëîñü ¿ì øàòðî ó êèëèìàõ,
çàë³çîì êîâàí³ øêàòóëè ïîäîðîæí³,
³ âñ³ ëèñòè, ³ ñð³áíèé êàëàìàð…
²ÄÆÈ ˲ÒÀ. ÂÆÅ ÑȲ Ìί ÑÊÐÎͲ.
Âñüîãî â æèòò³ òðàïëÿëîñÿ ìåí³.
Áóâ ó òþðì³. Â òóðåöüêîìó ïîëîí³.
Àëå â òàê³é áåçâèõîä³ ùå í³.
ÌÎß ÃÀÍÜÁÀ, ÌÎß ÏÐÎÂÈÍÀ.
Ùîá âòðàïèòü äî òàêèõ òåíåò!
…Ƴíîöòâî íîñèòü ð³çí³ âèíà.
óðåé ïîêëüîâóº øåðáåò.
Íà íüîãî ãëÿíóòè — íå ñêó÷èø.
ßê ÷îðò êîùàâèé íà êîð÷³,
â ñîðî÷ö³ ÷îðí³é àæ ëèñêó÷³é,
ó ïóðïóðîâ³é îïàí÷³.
Ñèäèòü â êàëüÿí³ ÿê â òóìàí³.
Íàìåò øîâêàìè âîðóøêèé.
Êóíãàë. Êèíäæàë. Ñâÿùåííèé ÷îðíèé êàì³íü.
² çîëîòîì ðîçøèò³ ïîäóøêè.
Ëèáîíü, ñóòóæíî íåáîðàêó.
Ñåðåä íàëîæíèöü ³ äðóæèí —
â³í ÿê ñóõà ãîë³âêà ìàêó
ñåðåä íàñòóðö³é ³ æîðæèí.
×îãî æ òè âîçèø ¿õ ç ñîáîþ,
ãàðåìíèê, öàï ã³ðñüêèé, áàá³é!
Ùîá íàâò³øàòèñü ï³ñëÿ áîþ?
À ùî, ÿêùî ïðîãðàºø á³é?
Ùîá öÿ òàòàðî÷êà, ÿê ïòè÷êà,
òðÿñëàñÿ, âï'ÿâøèñü ó ãàðáó?
Ùîá öÿ ÷àäðà ç òàêîãî ëè÷êà
äåñü çà÷åïèëàñü çà âåðáó?
Ïîá³éñÿ Áîãà ÷è Àëëàõà,
÷è òè êóìèñó ïåðåïèâ,
ùî â ñâ³é ãàðåì ÿê âîâêóëàêà
ùå é öå ä³â÷àòêî ïðèõîïèâ!
ÒÈÌ ×ÀÑÎÌ ÄÆÓÐÀ Ì²É ÇÀ ÂÈÊÓÏÎÌ ÇÌÎÒÀÂÑß.
² ãðîø³ ò³ ïðèâ³ç, óìèëèâøè êîíÿ.
² ïî÷àëèñÿ ³íø³ âæå ìèòàðñòâà —
çíàéòè ñâî¿õ, íå ãàþ÷è í³ äíÿ.
Øàáëþ ìåí³ íå ïîâåðíóëè.
³ääàëè ò³ëüêè íàøèõ êîíåé.
Ðîçñòóïèëèñÿ ìóðçè, ³ âèéøëè ìè ³ç íàìåòó.
Òà é ïî¿õàëè — äæóðà ³ ãåòüìàí éîãî çàêîííèé.
Òà ùå òó ïîëîíÿíêó íà ñ³äëî âæå âçÿëè ÿê ìåðòâó.
Âîíà âæå ³ íàñ áîÿëàñü. Óìîâèâ õàíà íàñèëó.
Îöå äîæèâñÿ, Áîãäàíå, âèêóïëåíèé íà ñòàð³ñòü.
Õî÷ ä³â÷èíó âðÿòóâàëè. Îäíó ç³ âñüîãî ÿñèðó
Îäñèïàâøè õàíó çà íå¿
Óñå, ùî òàì ùå çîñòàëîñü.
ÏÎËß ÎÄÑÈвËÈ Â²Ä ÌÐßÊ.
Íàä íèìè íåáî ìîâ ñ³ðÿê
Ïî ñàìèé îáð³é òóãà, òóãà, òóãà..
Òàêå áåçëþääÿ ìàðíå ³ ñìóòíå.
ͳäå íåìà í³ êîíèêà, í³ ïëóãà,
õ³áà ùî ïîëåì çàºöü äðåìåíå
ÍÀÄÂÅײРDzÄÊÈÑÜ ÍÀËÅÒ²ËÀ ÃÀËÈ×.
Ç÷èíèëà ãðàé. Õîò³ëîñÿ òåïëà.
óðêîòíèé äóõ äîùåì çàëèòèõ çãàðèù
íàì ï³äêàçàâ äîðîãó äî ñåëà
ßêà òåïåð íî÷³âëÿ? À í³ÿêà
Õòî ïðèéìå íàñ, íàðîä ïîâèãèáàâ.
Òà ùå, ìàáóòü, ïðîì÷àâ ÿêèéñü âîÿêà,
íà âñ³õ òèíàõ ìàê³òðè ïîðóáàâ.
Ïîñòîÿëè. Çàéøëè â ÿêåñü ïîäâ³ð'ÿ÷êî.
Îñåëü íåìà. Ñàäè ³ùå æèâ³.
Òà âñå á³æàòü ïî ä⳺÷êî, ïî ä⳺÷êî
êóð³ïî÷îê ðÿáåñåíüêèõ â òðàâ³…
ÇÀÍÎ×ÓÂÀËÈ Â Ñ²Í², ßÊ Ó ÕÌÀв.
Òà é çíîâ ï³øëè, ïîëÿìè íàâïðîøêè.
À ä³â÷èíà æ ÿêà! ² î÷³ â íå¿ êàð³.
̳é äæóðà îí³ì³â, ëàìຠáàò³æêè.
ÌÈ ÐÎÇÏÈÒÀËÈ, ÄÅ ¯¯ ÑÅËÎ.
Âîíà æóðèëàñü, ùî çàñòàíå ïóñòêó.
̳é äæóðà ïîñàäèâ ¿¿ â ñ³äëî,
ï³äíÿâ íà ðóêè ëåãêî ìîâ ïåëþñòêó
À ÿ äóìàâ: — Ñåñòðè÷êî! Äîíåíüêî!
Íó, âðÿòóâàâ ÿ òåáå, îäí³ñ³íüêó.
À ò³ óñ³ ä³â÷àòà é ìîëîäèö³,
ùî ¿õ ó Êàô³ òóðêàì ïðîäàäóòü,
ùî ¿õ íà ÷îðíîìîðñüê³ òîðãîâèö³,
ñèðèöåþ ïîâ'ÿçàíèõ, âåäóòü?!..
ßêà äóøà öå âèäåðæèòü, íå çíàþ.
Âîíè ÿ÷àòü, áëàãàþòü: çàõèñò³òü!
Ïðîñò³òü ìåíå. ³ä Âîðñêëè äî Äóíàþ.
Ïî ñàìå ìîðå, ïî Ñòàìáóë ïðîñò³òü!
ÑÒÐÀØÍÈÉ ÑÎÞÇ Ì²É 3 ÕÀÍÎÌ, ²Ç òÐŪÌ.
Îðäà îðäîþ, âñå áåðå â ÿñèð.
…À äæóðà êóòàâ ä³â÷èíó â êèðåþ.
À òèõèé äîùèê â ïîë³ ìîðîñèâ.
IJÂ×À ÏÎÂÅÑÅ˲ØÀËÎ, ÑϲÂÀËÎ.
À ìîëîäåíüêå! Ùå é íå íà ïîð³.
ßê ïòàøåíÿ, íà ãðóäÿõ â äæóðè ñïàëî.
Îòî íàáðàëîñü ñòðàõó ó õàíñüêîìó øàòð³!
Á³ëÿ ñâîãî ñåëà — àæ òàì âæå ðîçðèäàëîñü.
ϳøëî øóêàòè, ìî' ÿêà ð³äíÿ.
² ïîêè éøëî, óñå ùå îãëÿäàëîñü
À äæóðà ì³é ìîâ÷èòü, ïðèøïîðþº êîíÿ.
ÂÍÎײ ÑÊÐÈÏËßÒÜ ÂÎÇÈ. ÏÅÐÅÑÅËÅÍÖ² ¯ÄÓÒÜ.
Ñâ³ò çà î÷³, ïîêèäàâøè ñâîº.
Øóêàòè Óêðà¿íó â Óêðà¿í³.
äåñü ìຠæ áóòè, äåñü âîíà òà º!
Ñâîÿ. Ñâîá³äíà. Ùå íå çàíàïàùåíà.
Äå âæå íå âëàäåí ëÿõ àí³ Àëëàõ.
Äí³ñòðî ³ Áóã, Ïîä³ëëÿ ³ Áðàöëàâùèíà
ñàì³ ñåáå âèâîçÿòü íà âîëàõ.
Ïðîáèëèñü êðîâ'þ. Ñòîìëåí³, îáäåðò³.
ϳäâîäè âèòÿãàþòü ç áàãíîâèöü.
À íà âîçàõ — ñòàð³, óæå ÿê ìåðòâ³,
îáëè÷÷ÿìè äî íåáà, ãîð³ëèöü.
Äå áóäå ä³ì ³ äå ïðèòóëîê âàø?
² ïîëÿ øìàò, ³ äëÿ ä³òåé ïðîæèòîê?
Ñêðèïëÿòü âîçè — êóäèñü íà ïóñòîïàø,
íà â³ëüí³ çåìë³, ëþäñüêèé íåóæèòîê.
À ÿ ñòîþ, ñêàçàòè ùîñü íå ãîäåí.
Çìèâຠäîù äîðîãó ³ ìåíå.
ß ðîçìèíàþñü ³ç ñâî¿ì íàðîäîì.
Òà é êðàùå òàê. ͳõòî íå ïðîêëÿíå.
Îáïàëèòü ÷àñîì äóìêà êðèæàíà —
îñü ëþäè éäóòü, à ñêð³çü îäíà ðó¿íà.
² ïîêè ÿ ¿õ âèçâîëþ ç ÿðìà,
òî ÷è íå ìåðòâà áóäå Óêðà¿íà?
…Äåñü ïðè âîä³ ñïèíèâøèñÿ ï³äâîäîþ,
äå âæå âîëè äî ÿñåë çàðåâóòü,
áåçäîìí³ ëþäè, ñïðàãë³ çà ñâîáîäîþ,
ñâî¿ ñåëèòüáè ñëîáîäàìè çâóòü.
Àëå æ ÿêà á³äà öüîìó íàðîäó!
Ùî â³í á³äó ì³íÿº íà á³äó.
Áî õòîçíà, ÷è â³í çíàéäå òàì ñâîáîäó,
÷è ùå îäíó çáóäóº ñëîáîäó.
ßÊ ÄÎÁÐÅ Ó²ÉÒÈ Â ÊÎÐ×ÌÓ
ÇÂÈ×ÀÉͲѲÍÜÊÈÌ ÄßÄÜÊÎÌ,
íàìàöàâøè çàøêàðóáëèìè ïàëüöÿìè ïîù³ëÿí³ äâåð³
ïîñòîÿòè íà ïîðîç³,
ï'ÿò³ðíåþ ïðèãëàäèòè íå÷åñàíó ìàêîòèðþ, —
êîæåí òîá³ ïîñóíåòüñÿ,
êîæåí äî òåáå âèï'º.
êîæåí òîá³ âèëຠÕìåëüíèöüêîãî!
̳é Áîæå, ùî ò³ ëþäè ìåëþòü!
Ñëîâà ãàíÿþòü ÿê ïëîòâó.
Âñå ëàþòü Õìåëÿ,
ëàþòü Õìåëÿ —
çà ìîñêàë³â, çà òàòàðâó.
Çà öþ ìîêâó íåïðîòîðåííó.
Çà Áåðåñòå÷êî, çà âîëà
² íàâ³òü ëàþòü… çà Ãåëåíó!
Çà òå, ùî ëÿøêîþ áóëà.
Î Ãîñïîäè, äàéòå ñïîê³é õî÷ Ãåëåí³!
Ïî òîé á³ê ñâ³òó âîíà âæå æ íå ëÿøêà.
² äàéòå ìåí³ çàáóòè Õìåëüíèöüêîãî!
²é-Áîãó æ éîìó, ïñÿþñ³, íå ç ìåäîì.
×îðíèé, õóäèé, ó áðóäí³é ñîðî÷ö³, —
îñü âàø ãåòüìàí,
ëëÿí³ Ñîðî÷èíö³!
Çåðî. Íóëü.
×îëîâ³ê áåç øàíè.
Îñü âàø ãåòüìàí,
Ðîìíè é ³ëüøàíè!
Ͳ×ÎÃÎ. ÉÄÓ, ÏÐÈÍÈÆÅÍÈÉ ÏÎÒвÉÍÎ.
Îìèþ äóøó ó äîáð³ ³ çë³.
Áà, ìîæå, ÷àñîì ãåòüìàíó ïîòð³áíî
ïðîéòèñÿ ï³øêè ïî ñâî¿é çåìë³?
…ÍÎÃÈ Ì²ÑÈËÈ ÃÐßÇÜ,
ÄÓØÀ ËÅÒ²ËÀ ÍÀÄ ÓÊÐÀ¯ÍÎÞ.
Ïîëÿ é ïîëÿ. ϳâîí³ÿ ³ ï³âåíü.
Äð³ìàéë³âêà, Íåõà¿âêà, Ñâàòêè.
À äå æ ìî¿ Íåìèðèíö³ ³ Ãí³âàíü,
Âåëèêå Äðþêîâå, Äðà÷³, Øàáåëüíèêè?!
̳é Ëþò³æ, ì³é Ïåðå÷èì ³ Ñóùàíè,
Êîïè÷èíö³, Çîçóëèíö³, Òàëüíå,
Ïîïàñíå, Î÷åðåòÿíå, Ãðå÷àíå,
Çàòèøíå, Áóðÿêîâå ³ Õì³ëüíå!
Ïðèëóêè, Ëóêè, Ëèïè, Ëèïîâåíüêè.
Ëåëåê³âêè, Áåðåç³âêè, Ñòàâè.
Äóáîâèé Ãàé, Ãèëüö³, Áåðåñòîâåíüêè,
Âåëèê³ Áóáíè — ùî æ çàäóáëè âè?!
Ïèâö³. ϳäâàðêè. Âåðãóíè. Áàøòàí³âêà.
Âèñîêà ϳ÷, Äîìàøëèí ³ Ïè¿.
Æèòîìèð. Âîºãîùà. Êàºòàí³âêà.
Ìåæèðè÷, Êîëîìèÿ, Òóðáà¿.
Ìàëà ijâèöÿ ³ ϳùàí³ Áðîäè.
Âèøíåâèé Õóò³ð, Õîðòèöÿ, Õîòèí.
ϳäãàé÷èêè. Îï³øíÿ. Îáèõîäè.
Áàòóðèí, Áåðåæàíè, Ðîãàòèí!
Îí Äèìåð — âñå äèìàðèêè é äîìàðèêè.
Ñõîâàëèñÿ, ëèáîíü, ï³ä õâàðòóõè
Ìàð'ÿí³âêàì, Ìîòðîí³âêàì, Âàðâàð³âêàì
²âàíüêè, Àíäðóø³ ³ ßâòóõè.
Âåëèêà Ãëóøà. Æàáîòèí ³ Ãàäÿ÷.
Òèøêè. Ïî÷àëè. Âîâêîâè¿. Ñòðèé.
Êóäè íå ãëÿíåø — Ãàéâîðîí ³ Ãàëè÷.
×îðíîáèëü, ×îðíîáàé ³ ×îðòîðèé.
À îí³íî —
Õàë÷à, Øàíäðà, Êàíäèáè.
Êåëåáåðäà, Êàëãà, Òåìðþê, Òàøëèê.
Îöå âàø ñë³ä, ïðèáëóäè ³ çàäèáè,
îòîé òàòàðñüêèé êëåê³ò — Êàãàðëèê!
Áåðáåðè. Ïå÷åí³ãè. Êàðà÷à¿âö³.
ϳäëÿøêè. Ãîäè-Òóðêà. Ìîñêàë³.
³ä÷àÿëàñü. Âòîìèëàñü. Ïðèçâè÷à¿ëàñü.
×óíãóë, Ïåêåëüíå — íà ñâî¿é çåìë³!
Î Äàð-Íàä³ÿ! Æäàíè òà Áîÿíè.
²ðê볿â. Ì볿â. Çëîáèí âåðåì³é.
Âåëèêèé Ñòèäèí. Õàëåï'ÿ. Õîëîï'º!
˳ïëÿâå áðàòîëþáíèõ Áàëàêë³é.
À îí ³ Êè¿â. Ïîäèâèñü — òà ïèëüíî.
Ìîÿ Âêðà¿íî, òè öå ÷è íå òè?
Ñêð³çü Ëèõîâêè, Íåäîãàðêè, Òîïèëüíî,
Ïîãàðùèíà ³ Ðóáàí³ Ìîñòè.
Çàðóáèíö³. Ïîï³ëüíÿ. Ïîïåëþõè.
Ïîïîííå. Ïîãîð³ëüö³. Ãðîáîâå.
Íåæèëîâè÷³. Íåñîëîíü. Ñâèíþõè.
Êàëüíå, Ãðóçüêå, Õîëîäíå ³ Êðèâå!
Áîðèíè÷³. Äóë³áè. Ãîðèñëàâè÷³.
ßðèëîâè÷³. Êíÿæè÷³. Ïåíüêè.
Ñòàð³ ×åðâèùà ³ Íîâ³ Áåçðàäè÷³
Íîâ³ Ãîëãî÷³ íà ×îòèðáîêè!
Ñïàñèá³âêà. Òåðïèë³âêà. Àäàìè.
Çâåíèãîðîä. Ãîñòîìåëü. Õîòèìèð
Ìàëà Ãëóì÷à ç Âåñåëèìè Òåðíàìè
³ Ï'ÿòèõàòêè ì³æ Ñåìèìîãèë.
Óñ³ì â³òðàì â³äêðèòèé íà Ðîçäîë³,
íà Êóñíîíüêè ïîäåðòèé ó ÿðì³ —
âåëèêèé êðàé Íåäàíîâî¿ Âîë³!
Õòî æ âîëþ äàñòü, ÿê íå âçÿëè ñàì³?!
² ÙÎ ÍÅ ÄÅÍÜ —
ÍŠ²ÑÒ², À ÒÐÓÒÈÇÍÀ.
Äçâ³í áàìáèëÿº äåñü â ìîíàñòèð³.
Ïîêëîíè á'º ó Ëàâð³ Éîñèï Òðèçíà,
³ ç ãí³âó ïëà÷óòü ñèâ³ êîáçàð³.
À ñòîëüíèé Êè¿â ñòîãíå â³ä ëèòâèíà.
² øëÿõòà çíîâó øàñòຠïðîç Ëüâ³â.
À ëþäè êàæóòü: — Öå Õìåëüíèöüêèé âèíåí.
Äî ÷îãî Óêðà¿íó â³í ïðèçâ³â?!
×È ÂÆÅ ÌÅͲ ÕÎÄÈÒÜ ÏÎÇÀÂÃÎвÄÍÎ?
³ä öèõ ÷óòîê, çäàºòüñÿ, òðà÷ó ãëóçä.
À ìîæå, ÷àñîì ãåòüìàíó ïîòð³áíî
ïî÷óòü ïðî ñåáå ïðàâäó ç ïåðøèõ âóñò?
Îòàê ³äó, äîðàäíèê³â ÷îðòìà.
² ãëàñ íàðîäó ÷óþ, â³í íåñõâàëüíèé.
Óïèòèé äÿäüêî íå-ìèíàé-êîð÷ìà
ðîçêàæå á³ëüø, í³æ ïèñàð ãåíåðàëüíèé.
²øîâ êîáçàð. Ìàëåíüêèé ïîâîäèð,
ùî áóâ éîãî âåëèêèìè î÷èìà,
ñêàçàâ, ùî äå â³í ç ä³äîì íå õîäèâ,
ãåòüìàíñüêà âëàäà ñêð³çü óæå íå ÷èííà…
ß ÏÐÀÃÍÓ Â²ÑÒ² ÄÎÁÐί ÊÎÂÒÎÊ!
À çâ³äóñ³ëü — ïðî çëî÷èíè ³ çðàäè.
Âñÿ Óêðà¿íà õâîðà â³ä ÷óòîê.
Àëå æ ÷óòêè — òî ïîòåðóõà ïðàâäè.
ÏÐȯÕÀÂ ß Â ÃÅÒÜÌÀÍÑÜÊÈÉ ×ÈÃÈÐÈÍ —
â³í íåïðèñòóïíèé, ÿê ñóäåéñüêå æåçëî
Ëèøå ÿêåñü ùåíÿ ³ç ÷àãàðèí
âíèçó íà ìåíå ùåâêíóëî ³ ùåçëî
ß â Ìàñë³â Áð³ä — ³ òàì óæå ñò³íà.
ß ïî çàëîãàõ — à çàëîã íåìàº.
Êóäè íå òêíóñü — í³ÿêèé ñàòàíà
ìåíå óæå çà ãåòüìàíà íå ìàº
Îöå àæ òóò íàðåøò³, ñëàâà Áîãó
çíàéøëè ìè öþ ôîðòåöþ ³ çàëîãó
Ï³ä ¿õàëè äî íå¿ ÷åðåç ÿð.
À òóò çàëîãè — öåé îäèí çáðîÿð.
Íå çíàþ, õòî â³í º. Êîëè ç'ÿâèâñÿ, çâ³äêè
À ìîæå, â³í Ìàìàé. Ç'ÿâèâñÿ, òà ³ âæå.
Ùî òóò áóëî, — ëèøå ö³ ìóðè ñâ³äêè.
Ïîðóáàíèé çáðîÿð ðó¿íó ñòåðåæå.
Òî ìè òóò ³ ëèøèëèñü íà ãîð³,
â óðî÷èù³, ùî çâåòüñÿ Ãîí÷àð³.
Òà é æèâåìî. Âæå òðåò³é äåíü. Äàâíî.
Ñïèìî íà ñ³í³. Òóò âñüîãî çàäîñèòü.
Âîäà ç ð³êè.  ïèâíèöÿõ º âèíî
Øðàìêî ÷óòêè ³ç Ïàâîëî÷³ íîñèòü.
Ñòàðåíüêèé ï³ï ðîçïèòóº ïðî âñå.
Ïðî á³é, ïðî äîù, ïðî õàíà, ïðî êîìåòó
Òà æóðèòüñÿ À ÷àñîì ïðèíåñå
òî ãàðíåöü áîáó, òî êàâðàòêó ìåäó.
 ÓÐÎ×ÈÙ² ÂÅ×ÎÐÀÌÈ
ѲÒÈÒÜÑß Á²ËÀ ÃËÈÍÀ.
×îðí³þòü ñòàð³ á³éíèö³ ç òåðíîâî¿ ãóùèíè.
Ìîõàìè áåðóòüñÿ ìóðè. ² æåâ𳺠äèêà ìàëèíà.
Âíî÷³ óõèêàþòü ñîâè ³ øóðõàþòü êàæàíè.
Äåñü äçâîíè äàëåêî¿ öåðêâè
ïîòóæíî ãóäóòü íàä ì³ñòå÷êîì
Õòî ñâ³÷êó òåïåð ïîñòàâèòü çà äóøó ìîþ õì³ëüíó?
ß, ãåòüìàí Áîãäàí Õìåëüíèöüêèé.
ðîçáèòèé ï³ä Áåðåñòå÷êîì.
ñèäæó ó ñòàð³é ôîðòåö³ ³ äîëþ ñâîþ êëÿíó
ͲÊÎÃÎ ² ͲDzÄÊÈ. ÍÅ ×ÓÒÍÎ ² ÍÅ ÂÈÄÍÎ.
Ñòåæêè ïîçàðîñòàëè Âîðîòà â áóãèë³
Óñ³ ìåíå çðåêëèñÿ. Ëèøå â³ùóíêà â³äüìà
³çâ³äêèñü ïðèëåò³ëà, ³ êàæå — íà ì³òë³.
Íàïàðèëà ëþáèñòêó, ùå é ÷àðè íåìóäðÿ÷³
Òî âèïåðå ñîðî÷êó, òî ¿ñòè äàñòü ³ ïèòü
¯é ñò³ëüêè ë³ò, ùî âæå íåìຠçäà÷³.
À õîäèòü. À æèâå. À ãîëîñîì ñêðèïèòü.
— À ÿ æ òîá³ êàçàëà, ùî áóäå äîù ³ çðàäà.
Ùî òóò íå ïåðåìîæåø. Îòî æ áî ³ âîíî.
ßêáè æ òè áóâ ïîñëóõàâ. ß âæå é ñàìà íå ðàäà,
ùî áà÷ó âñå ÿê áà÷ó, áî òàê ìåí³ äàíî.
ßê çâóòü ¿¿, íå çíàþ. ßâäîõà, Íàñòÿ, ¯âãà.
³ùóº ³ âîðîæèòü, ³ ðàíè çàìîâëÿ.
Âîíà ìåí³ âïåêëàñÿ. Âîíà ìåíå çà¿ëà.
Àëå òàêî¿ â³äüìè íåìà ³ â êîðîëÿ.
ÇÁÐÎßÐ ² ÄÆÓÐÀ ÑÒÅÐÅÆÓÒÜ ÂÀËÈ.
Ïîãîìîíÿòü. ² âèï'þòü ÿê êîëè.
Îòàê ñèäÿòü ï³ä õìàðàìè íàãóñëèìè,
à òèøà ìðóæèòü îáð³é — íå çäð³ìàé! —
òåíä³òíèé äæóðà, ÿê øëÿõòÿíêà ç âóñàìè,
³ òîé â áîÿõ ïîðóáàíèé Ìàìàé.
Àáî äî ñêðîíü äîëîí³ ïðèêëàäóòü
òà "ãåé", òà "îé" òèõåíüêî çàâåäóòü —
òî ïðî òóìàí, òî ÿê äîëèíîþ
³øëà âäîâà ç äèòèíîþ.
Òà ÿê çà ìóæåì ïîáèâàëàñü äóæå
³ ÿê ñïèòàëà âîðîíà òîä³, —
÷è â³í íå áà÷èâ, âîðîí, ¿¿ ìóæà?
— Àÿêæå, áà÷èâ, — êàæå â³í âäîâ³.-
"À ÿ òâîãî ìóæà çíàþ.
Íà êó÷åð³ íàñòóïàþ.
Òðè÷³ íà äåíü ïðîâ³äóþ,
³ ñí³äàþ, ³ îá³äàþ…"
×È É Á²Ëß ÁÎÆÎÃÎ ÏÐÅÑÒÎËÓ
á³äà íàðîä íàø äîãàíÿ?!
Î Áåðåñòå÷êî áåðåñòîâå
ó çàâ³ðþõàõ âîðîííÿ!
Íàä ïîëåì â³òåð ⳺ òîñêíî,
³ äîù âæå ñàì ñîá³ íàáðèä.
Íå îïëèâå íà ðóêè âîñêîì
ñâÿùåííà òèøà ïàíàõèä.
ijæäàëî ïîëå ñâîãî ë³òà!..
² âáèòèì àðì³ÿì îáîì
ò³íü ìîâ÷àçíîãî êàðìåë³òà
ðàõóº ÷îðíèì ðóêàâîì…
Òà êðàùå á ÿ ëåæàâ ì³æ òðóïàìè
ëèöåì â ï'ÿâóøíèê ìî÷àð³â!
Ìåäîâèõ ç³ð âàæê³ ïîêðóïèíè
ëåòÿòü ïðîç î÷³ ìàòåð³â.
Õî÷ áè æ çàáóòè íà ÷àñèíó
òîé òåìíèé ïîõîðîí áåç ìàð —
ÿê çâ³ð³ é ò³ëà îòëàñèíó
³ñòÿãíóòü ç á³ëèõ êîñòîìàð!
ÂÎÂÊÈ ÃÐÈÇÓÒÜÑß, ÌÎÐÄÀÌÈ ÒÐÓ×ÀÞÒÜÑß.
Ì'ÿñíèö³ âîâ÷³, ñòîâêâèùå ãóñòå.
×îãî âè, çâ³ð³, ìåðòâ³ æ íå ïðó÷àþòüñÿ.
Êîãî çàõî÷åòå, òîãî ñîá³ é ç'¿ñòå.
³ä³éäåòå, ãëàäê³ ³ òðåìáóõàò³.
À âðàíö³ äÿäüêî âñå öàáå òà öîá.
Ñèäÿòü âîðîíè íà Ãîñïîäí³é õàò³,
ó ìàëüâàõ êðîâ³ ñïîëîñêàâøè äçüîá.
À äÿäüêî ïåðåõðåñòèòüñÿ íà áàíþ
òà é äàë³ ¿äå, çâ³ñèâ ëè÷àêè.
Ñïóñêàþòü ëþäè â íåòå÷-êàëàáàíþ
ç ãðóçüêèõ äâîð³â þðëèâ³ ðîâ÷àêè.
À ÿ òðåìòÿ÷èìè ðóêàìè
â îö³é ôîðòåö³ äåíü ïî äíþ
ò³ëà, ïîãðèçåí³ âîâêàìè
â áåçäîííó äóøó õîðîíþ
À ÕÒÎ Æ ÂÀÑ, ÕËÎÏÖ², Ç̲Ðߪ Î×ÅÐÅÒÈÍÎÞ?
Õòî â ÷èñò³ì ïîë³ âèòåøå òðóíó?
Õòî ïîì'ÿíå ñëüîçîþ, õòî ÷åòâåðòèíîþ?
Õòî çàáîëèòü ñëîâàìè îá ñòðóíó?
Õòî âàñ âï³çíຠó êðèâàâ³ì êëî÷÷³?
Õòî êð³ì äîù³â ïîòêíåòüñÿ âàñ îáìèòü?
Õòî ãàéâîðîííÿì âèöàáàí³ î÷³
÷åðâîíîþ êèòàéêîþ çàòüìèòü?
ßê³ æ âàñ äçâîíè îäðèäàþòü?
Õòî ïðîâåäå ó Áîæó ïóòü?
Ñâî¿õ — òî ç ÷åñòþ ïîõîâàþòü
À íàøèõ — ïðîñòî çàãðåáóòü.
Íàçâóòü âàñ çðàäíèêàìè, ñòðàäíèêè
³ìåíî âàøå îñêâåðíÿòü.
À ðàç âè çðàäíèêè, òî é çðàäíèêè
òî ìîæíà é çåìëþ çàð³âíÿòü.
Òà íå ÿêó æ, à âàøó âëàñíó,
ùî âè çà íå¿ ïîëÿãëè
Âè æ äî ÷óæèõ çåìåëü íå ñëàñí³. —
êîãî æ âè çðàäèëè êîëè?!
ßêó ïîðóøèëè óãîäó,
÷îãî õîò³ëè íå ñâîãî?
Òàæ çðàäíèê âëàñíîãî íàðîäó —
õòî â³ðíèé âîðîãó éîãî!
…À ÕËÎÏÖ² ÁÐÅÄÓÒÜ Ë²ÑÀÌÈ.
Õòî íå óìåð â³ä ðàí.
¿ñòü áîëîòÿíó ÷è÷âó ³ ë³ñîâèé êàòðàí.
Íåìà ê³íöÿ ó÷åïèñò³é á³ä³.
 ãîëîäíèõ ñåëàõ âèìåðëè öèìáàëè.
Óáèò³ êîí³ â ìîõîâ³é âîä³.
äå ðåøòêè ìîãî â³éñüêà âèäèáàëè.
Óáèò³ êîí³… ïîòÿç³ áîë³ò…
³ ÿ îäèí íà âñåíüêèé êðóãîñâ³ò…
Ïîñòàâëþ ñâ³÷êó ïðè ³êîí³.
Òà é âèï'þ ùå ðàç. Îòàêî
Ðîçïðÿãà-à-àéòå, õëîïö³, êîí³!
Ðîçïðÿãàéòå, õëîïö³, êî —
ͳ!
ϳäó íà Çàïîð³ææÿ.
Äîæèäàòèñü ïåðåñòàíó.
ß æ ¿õ ïåðåâ³øàþ, ÿ æ ¿õ ïåðåð³æó.
ÿ æ ïåðåä íèìè íà êîë³íà ñòàíó!
ß ¿ì ñêàæó: ÷îðòîâ³ äóø³.
º æ ³ùå ñèëà â ö³é áóëàâ³!
ß æ íå ëåæåíü, ÿ æ äóæåíü,
ÿ æ òîãî é çàíåäóæàâ,
ùî íå çíàâ, ÷è âè õî÷ æèâ³.
ß ¿ì ñêàæó: âèáèðàéòå ãåòüìàíà
âèçâîëÿéòå êðàé ç-ï³ä êîðìèãè.
Íó, à ÿ… Çðåøòîþ, ãåòü ìåíå.
êîëè ÿ âæå âàì íå äî øìè´è
Òîé ÷è ³íøèé, öå âæå îäíàêîâî.
Àáè êðàùèé, õàé áóäå òàê.
ß æ íå ï³äó,
ÿê òèòàð ³ç êàðíàâêîþ
äîâ³ð'ÿ íàçáèðàòè íà ï'ÿòàê.
ßê âè çàáóëè Êîðñóíü ³ Ïèëÿâó,
ÿê âàì íà ãðåöÿ ñëàâà Æîâòèõ Âîä,
òî ïðîì³íÿéòå ñëàâó íà õàëÿâó,
³ çàñ쳺òüñÿ ñàì ²ñêàð³îò!
Õàé áóëàâè äîõîïèòüñÿ ïðîíîçà.
À ÿ ïîêî÷óñü ïî îö³é çåìë³ —
ï'ÿòèì êîëåñîì âàøîãî âîçà,
äåñÿòîþ âîäîþ íà êèñåë³…
ÎÑÜ Ò²ËÜÊÈ Í²×…
ÇÀÑÍÓÒÈ Á ×È ÓÌÅÐÒÈ…
˳ñè øóìëÿòü. Íå ñïèòüñÿ. Ïîñòàð³â.
Âîëî÷èòü ì³ñÿöü ïðîì³íü ïåðåòåðòèé,
ÿê çàâ'ÿçêó ãðàí³òíèõ ïîñòîë³â.
ß ÍÈͲ ÂÆÅ ÍÅ ÒÎÉ. ÌÅͲ ÂÆÅ ÍÅ ÄÎ ÑËÀÂÈ
Óðàíö³ âñòàòè, äóìàþ, ÷è âàðò?
Ó Ïàâîëî÷³ äîù. Ó íàñ ïðèíèøêëè òðàâè.
Ó â³äüìè ïîïåðåê. Ó ìåíå ãîëîâà.
Òà â³äüìà âñå áóð÷èòü. Ó íå¿ ùî íå ñïîìèí —
ùî ÿ ¿¿ íå ñëóõàâ, íå â³ðèâ, à äàðìà.
Òà â³äüìà ÿê ñëüîòà. Õî÷ áè ë³òàëà â êîìèí.
Òà â ö³é ôîðòåö³ é êîìèíà íåìà.
ÀËÅ ßÊÁÈ ÍÀÌ ÃÎÑÒ² ßʲ ÒÐÀÏÈËÈÑÜ,
òóò íàâ³òü º ùîñü ñõîæå ÿê äëÿ òðàïåç.
Äóáîâèé ñò³ë ³ ñòàðîâèííà ï³÷.
² õî÷ ñêëåï³ííÿ ïðîòî÷èëè çëèâè.
³ âæå òà ï³÷ ðîçòð³ñëà óâñ³á³÷,
ùå êàõë³ º çåëåíî¿ ïîëèâè —
ÿêàñü æàð-ïòèöÿ, âèíîãðàäíèé ëèñò
³ ëåâ çåëåíèé, êèòè÷êîþ õâ³ñò
² ñàæîòðóñ ç äðàáèíêîþ, ³ ê³íü.
³ ùå õèìåðíèõ ê³ëüêîðî ñòâîð³íü
Ïàíè æèëè. Ìàáóòü, ÿêîãîñü äðåâà.
² êóáêè º. Íà÷èííÿ äëÿ ïîòðàâ
Ðîçñîõëàñÿ áàíäóðà çáðîÿðåâà —
ó ïðîñò³íêó ñòî¿òü. Ìàáóòü, äàâíî íå ãðàâ
Ñòð³ëü÷àñò³ â³êíà. Ùå é ÿêàñü íåáîãà
òðèìຠñòåëþ â ñåáå íà ïëå÷³
² íà ã³ëë³ îëåíÿ÷îãî ðîãà
ùå íàâ³òü º íåäîïàëîê ñâ³÷³.
² íà ñòàðîìó êëàïò³ ãîáåëåíà
ðóäèé ìèñëèâåöü ³ òðàâà çåëåíà.
Âñå çàíåïàëî, âñå âçÿëîñÿ ïëÿìàìè.
Âæå ö³é ôîðòåö³ ðîê³â òðèñòà º.
Òà ïðè äçè´àðêó ïàí³ ïîðöåëÿíîâà
âñå ùå íà ìàðìóð í³æêîþ ñò຅
À îñü êîëóìíè. Ïåâíî, áóëà çàëÿ.
Òóò ãðàëè ïîëîíåç. Òåïåð òóò òë³í ³ ìîõ.
ϳäçåìíèé âèõ³ä äî ð³êè. Ïðîâàëëÿ.
² êîñò³ â ëàíöþãàõ. Ìàáóòü, òþðåìíèé ëüîõ.
ßÊÈÉÑÜ ÙÅ É ËÈÖÀÐ ª ÒÓÒ Ó ÑҲͲ.
Ëþáèëî ïàíñòâî êàì'ÿí³ ïàðñóíè.
Êîëèñü òóò æèâ. Òóò ãîöàâ íà êîí³.
Ö³ âèíà ïèâ. Ëþáèâ ÿêóñü êðàñóíþ.
Ïðèêðèâ ëèöå çàáðàëîì êàì'ÿíèì.
Íàäáèòèé ÿíãîë ìîëèòüñÿ íàä íèì
² ñòåæèòü òèõ³ ïîïîâçè âóæà
çåëåíî-ñèíº îêî â³òðàæà
À ÙÅ ÒÓÒ ª, ²ÐÆÀÂÅ ÏÎ ËÈÒÂÓ,
ìàëå â³êîíöå ´ðàòêàìè â òðàâó.
Òóò ì³é ïîê³é, äå òåìíî ÿê â òþðì³
Äå ÿ õîäæó, ³ ñò³íè ìåíå ãëóøàòü.
À ÷àñîì ñïëþ íàäâîð³ íà êîøì³, —
ï³ä íåáîì ñíè çà ãîðëî òàê íå äóøàòü.
Ö²¯ ÔÎÐÒÅÖ² ÍÅÔÎÐÒÓÍͲ ÁÐÈËÈ —
ºäèíèé ïàãîðá ñåðåä öèõ äîëèí.
² ñêð³çü ïî ñõèëàõ — ìîâ êðîòè íàðèëè —
÷åðâîíèõ, æîâòèõ êîëüîðîâèõ ãëèí.
Ìåí³ äàëåêî âèäíî òóò çãîðè.
Êîëèñü áóëè òóò ñåëà, õóòîðè.
Òåïåð ëèø ìóðè îáîðîííèõ âåæ.
Îñèïàâñÿ ´îíò. Âîäà âòåêëà ç³ ñòóäí³.
² ïî äîëèíàõ ùåäðèõ óçáåðåæ
âæå íå êâ³òóþòü ñåëà ìíîãîòðóäí³.
Ãåí ì𳺠êîìèí, ÷îðíèé â³ä ïîæîãè.
Óñå â òåðíàõ. Áóð'ÿí òà êðîïèâà.
Ìàëèé ñòàâî÷îê. ×àïëÿ ìèº íîãè.
Âíî÷³ êðè÷èòü áîëîòÿíà ñîâà.
Íà çåìëþ äóø³ äèâëÿòüñÿ ç íåáåñ.
² ðèº ïðèçüáó çäè÷àâ³ëèé ïåñ.
Àí³ äâîðà. Öåðêîâö³ é ïîãîò³â.
Ëèø íà óçã³ð'¿ äåê³ëüêà õðåñò³â.
Îöå é âåñü ñë³ä íàðîäó áåçòàëàííîãî.
Ãîí÷àðñüê³ ïå÷³ çàðîñëè õâîùåì.
Ïðîéøîâ ïî ñåëàõ ñìåðòîíîñíèé Àíãîë.
äîðîãó â ðàé ïîêàçóâàâ ìå÷åì…
ÙÎ ÒÓÒ ÁÓËÎ, ßʲ ÙÅ ÁÎƲ ÊÀÐÈ?
Õòî ñïðè÷èíèâñÿ äî òàêèõ çàãëàä?
Òî íàë³òàëè òóðêè ³ òàòàðè.
Òî îáëÿãàëè õîòèíñüêèé áîðêóëàá.
Êîëèñü, ìàáóòü, ïðîõîäèëè äåñü òóò
ëèòîâñüêèé êíÿçü Îëü´åðä àáî Êåéñòóò.
Íàáóäóâàâøè êàì'ÿíèõ òâåðäèíü,
ïîñ³âøè êðàé ïî âñ³ éîãî òîïîë³,
òóò ïîò³ì ð³ä øëÿõåòñüêèé íå îäèí
÷èíèâ ñâî¿ íà¿çäè ³ ðîçáî¿
Òî òêàâ òóìàí âåëèêîäí³ ìåðòâåöüê³.
Òî òàíöþâàëî ïàíñòâî ïà äå ãðàñ.
Òî ìè øàáëÿìè áðàëè ö³ ôîðòåö³,
òî ö³ ôîðòåö³ äîáèâàëè íàñ.
ÂÑÅ ÇIJÉÍßËÎÑß Â ÁÓÐßÕ ËÈÕÎ˲ÒÜ.
Ìåòå, ëåòèòü, ÿê â ïîë³ êóðà¿íà.
Ëèøå îöÿ ôîðòåöÿ ùå ñòî¿òü
íåçäâèæíî, áî âîíà óæå ðó¿íà.
Òóò ïèë ³ ïðàõ, ³ öâ³ëü, ³ ïîðîõíî.
Ó ìóðàõ ñêð³çü ïðîëîìè ³ ïðîâàëè.
Àëå â ïèâíèöÿõ º ÷îìóñü âèíî.
Ìàáóòü, óñ³ óñ³õ òóò ïîâáèâàëè.
ÎÖÅ ÒÀÊÀ ÒÅÏÅÐ ÌÎß ÎÑÅËß.
Äóøà ðó¿í â³äêðèòà íåáåñàì.
Ùå é ëèöàð òîé. Íàä íèì óïàëà ñòåëÿ.
Ñêðèøèâñÿ ìóð. Òåïåð ìè ñàì íà ñàì.
² õòî â³í áóâ? Âîëîäàð öüîãî çàìêó?
×è ãðàô, ÷è êíÿçü, óáèòèé ÷è ïîìåð?
ßêèõ ðîä³â øëÿõåòíîìó â³äëàìêó
â ÿêîìó ñí³ ïðèñíèâñÿ ÿ òåïåð?
Óïåðñÿ ë³êòåì â ëîæå êàì'ÿíå.
² â êàìåí³ öåé ïàí íåíàâèäèòü ìåíå.
ÎÑÜ ÒÀÊ ÆÈÂÓ, Ó ÊÀÌ'ßÍÎÃÎ ÃÐÀÔÀ.
Äèâëþñÿ â ïîëå ç îá³ìø³ëèõ âåæ.
Ìîÿ äóøà ÿê âèïèòà êàðàôà.
Çäàºòüñÿ, ÿ âæå êàì'ÿí³þ òåæ.
Çìèðèòèñü òðåáà. Âñå ó Áîæ³é âîë³.
×îãî ðîïùó, ïðèìíîæóþ ãð³õè?
ß áóâ ùàñëèâèé, äÿêóþ÷è äîë³.
Ìîãóòí³é áóâ ³ â³ëüíèé â³ä ïèõè.
ß Óêðà¿íó âèçâîëÿâ ³ç ïóò.
ß ìàâ ç ëþäüìè âåëèêå ñóãîëîññÿ.
Çðîáèâ ÿ ä³ëà, ìîæå, ³ íå ãóðò.
À ùîñü òà ùîñü ìåí³ òàêè âäàëîñÿ.
Ìί ÏÎËÊÈ Ñ²ÒÈ ÑÒÐßÑÀËÈ,
êðåñàëè ³ñêðè îãî-ãî!
Ïèñàð÷óêè óí³âåðñàëè
ïèñàëè ç ãîëîñó ìîãî.
Ñàì Êðîìâåëü, Êðîìâåëü ç-çà òóìàí³â
ìåí³ â³òàííÿ ñëàâ ÿê áðàò.
Äðèæàëà Ïîðòà Îòòîìàí³â,
Ìîëäîâà, Êðèì ³ Ñåìèãðàä!
Íå ï³äêîðÿâ ÷óæèõ íàðîä³â.
Ïîøàíó øàáëåþ çäîáóâ.
² ñóäíèé ãð³ì ìî¿õ ìîðñüêèõ ïîõîä³â
ùå é äîñ³ ÷óþòü Êàôà ³ Ñòàìáóë.
Ùå íàøà âîëÿ íå ñâ³òàëà,
âæå çíàâ, äëÿ ÷îãî ÿ æèâó.
Õîäèâ ³ç áàòüêîì íà ñóëòàíà
³ ç Ñàãàéäà÷íèì íà Ìîñêâó!
ß Ïîëüùó â Ïîëüùó ïåðåñóíóâ.
Ìàâ æîâ÷ ³ ìåä â êàëàìàð³.
Ìî¿õ ïîëêîâíèê³â ïàðñóíè
áðèòàíñüê³ ïèøóòü ìàëÿð³.
Ïîñîë ç Âåíåö³¿ ç'ÿâëÿâñÿ.
Ñóëòàí òóðåöüêèé ñëàâ äàðè.
ß âèçâîëÿâ, ÿ âèçâîëÿâñÿ!
ß ì³ã ñêàçàòè ïðàâäó ïðè
ñàìîìó Áîãîâ³!
ß â³ðó
âèâîçèâ ç íàøèõ áåçäîð³æ!
Íå äàâñÿ ßíó-Êàçèì³ðó.
ß ñêîðøå äóáà âð³æó, í³æ
ìåíå ïîñòàâëÿòü íà êîë³íà.
Ìåí³ æèòòÿ íå äîðîãå.
Àáè ñêàçàëà Óêðà¿íà:
îöå òàê ãåòüìàí! Ãåòüìàí, ãå?
…À ùî, ÿê ñïðàâä³ òàê ³ ñêàæå?
Çàòóìàí³º ñåðåä íèâ.
Íà ïàì'ÿòü âóçëèêè çàâ'ÿæå.
÷èì ïåðåä íåþ çàâèíèâ.
ß òàê ÿê ÷óþ ç äí³â ï³çí³øèõ
îòå ïðåçèðëèâå: àãà,
öå æ â³í ï³äïèñóâàâñü — ï³äí³æîê,
÷躿ñü ìèëîñò³ ñëóãà!
Ëèãàâñü ç áîÿðàìè òîâñòèìè,
ëóêàâî ðóêè ïîòèðàâ.
Öå æ â³í òî ç òèìè, à òî ç òèìè
ëåñòèâ öàðþ ³ òóðêàì ïîòóðàâ!
Òà ÿ, àáè ðîçãðèçòè â³æêè.
ä³éäó é íå äî òàêèõ îøóñòâ.
Òà ÿ íå òå ùî òàì ï³äí³æêîì —
ÿ ÷îðòîì, ä³äüêîì ï³äïèøóñü!
Ç ëÿõàìè âèï'þ ìîðå êàâè.
Çì³íÿþ á³ëå íà ðÿáå.
Íó, õèòðóâàâ, ëåñòèâ, ëóêàâèâ…
×îãî äîáèâñü?
Ëèø óïëÿìèâ ñåáå!
ÏÐÎÑÒÈ ÌÅͲ, ÌÎß ÏÐÀÂÄÈÂÀ ÌÀÒÈ,
äóø³ ì ñèí³é ÷èñòîâ³ä!
 ìî¿ì ãåðá³ áóëè ãàðìàòè,
ïî äâ³ — íà çàõ³ä ³ íà ñõ³ä.
À ÿ — ìèñëèâåöü, ÿ ÷àþñü.
Íà ðóêàâ³ òî êðóê, òî ñîê³ë.
Ùîá ë³çòè çãèíö³ ï³ä ðóêó ÷èþñü,
ÿ, ìîæå æ òàêè, çàâèñîêèé
Îõ, Êðîìâåëþ! Öå á âèïèòü ´ðî´ó.
ßêùî é ëóêàâèâ — íå ç äîáðà
Âèáèðàºì ìè äîðîãó.
² âîíà íàñ âèáèðà
Òîá³ òî ùî? Ó âàñ — Áðèòàí³ÿ.
Äîâêîëà ìîðå, é íå îäíå
À â íàñ ùî íå ñóñ³ä — áðàòàííÿ.
Òàê ³ äèâèñÿ, ùî âêîâòíå.
×è ÿ æ ñâî¿õ ñóì³æíèê³â òóðáóþ
ùî íàïîñ³ëèñü ãàìóçîì? À òïðóñü!
Æèâó. Òðóäæóñü. Ïîðàä íå ïîòðåáóþ
 ñâî¿é äåðæàâ³ ÿêîñü ðîçáåðóñü
Òàê í³ æ, ïîâçóòü, íåìà îä íèõ îäãîíó
ßê ñâèí³, ðèþòü äî ìî¿õ ãðàíèöü
Ëèø ç Óêðà¿íè âèìåòåø êîðîíó
à öàð âæå â äóøó ñêèïåòðîì — ïèõèöü!
² ÿ, ñëàâåòíèê, âåðøåíü ïåðåìîãè,
ÿ â³ëüíèé ãåòüìàí â³ëüíî¿ çåìë³! —
ÿ ìóøó ¿ì ÷óáðèêàòèñÿ â íîãè.
ñêâåðíèòè î÷³ äî òàêî¿ òë³!
…ÏÈÑÀ ÏÐÎØÅͲß, ßÊ ÎÄÈ,
Ó ãðóäÿõ ñòëóìèâøè ïëà÷³.
ß çíàþ ãðàìîòó ñâîáîäè —
¿¿ ï³äïèñóþòü ìå÷³!
À ÿ ëàìàþ ïåðà ãóñÿ÷³
íà äîâãèõ òèòóëàõ öàðÿ,
ñâîþ âîãíåííó ìóêó ãàñÿ÷è
â êîëîäÿç³ êàëàìàðÿ.
ß âñå ñï³çíàâ, óñ³ çàêîíè âîâ÷³.
² ÷îðòó — íà, ³ Áîãó — íà.
Òà íàéñòðàøí³øå — î÷³, î÷³! —
ñêàæåí³ î÷³ Áîãóíà.
×îëî ³ â³÷³ — ñïðàâè ÷îëîâ³÷³.
À íà Ñòðàøíîìó ñòð³íåìîñü Ñóä³,
Áîãóí ìåí³ ïîäèâèòüñÿ ó â³÷³, —
ùî ÿ ñêàæó éîìó òîä³?!
…ÊÎËÈÑÜ Â ÎÃÈÄÍÅ ÇÁÎÐÈÙÅ ËÀÊÓÇ,
ðîçõðèñòàâøèñü â ñâî¿õ ñâÿòèõ îáóðåííÿõ,
ÿ êèíóâ ñåðöå, ÿê ÷èðâîâèé òóç,
ºäèíèé êîçèð. ² çîñòàâñÿ â äóðíÿõ.
² ÿ ñïàëèâ äî ùèðîñò³ ìîñòè.
Ñêàçàâ ñîá³: òè õî÷åø ïåðåìîãè?
² îä³ìñòè — òàê íà÷å óìàñòè.
² âñòàíü ³ç ìåðòâèõ — íà÷å âèòÿã íîãè.
² õàé ëþòóº âîðîã íàâçäîã³íö³.
Áî ïðàâäà ùî? Ïîìîæåòüñÿ, ÿêðàç.
Íåäàðìà êàæóòü: "ùèð³ óêðà¿íö³".
Öÿ êëÿòà ùèð³ñòü ïîãóáëÿº íàñ.
Îòàê ñêàæó ÿ íà Ñóä³ Ñòðàøíîìó.
Óìðó â áàãí³, âîñêðåñíó â Áîãóí³.
Áî â³í — ²âàí. ²âàí — òî º ñèí Ãðîìó.
³í áðàò âñüîãî ñâÿòîãî ó ìåí³.
À âè, ùî çâèêëè ïðîäàâàòè
ñëîâà ³ ñëàâó, õðîì ³ õðàì, —
ìî¿ ñëîâà ðåâèäóâàòè
íå âàì, ïàñêóäíèêè, íå âàì!
Âøîëîïàòè íå ç âàøèì õèñòîì,
ÿêèé òî á³ëü â ìî¿õ ñëîâàõ.
ßê äåðåâî, øèðîêå ëèñòîì,
øóìëþ â ñâîáîäè â ãîëîâàõ!
Íåõàé ñòîêðîòíî ïîìèëèâñÿ,
òî õàíà êëèêàâ, òî Ìîñêâó, —
î, íå çà ñåáå æ ÿ ìîëèâñÿ
³ íå äëÿ ñåáå æ ÿ æèâó!
ÄËß ÑÅÁÅ — ÆÈ ÁÈ ß Â ÑÓÁÎÒβ,
â ñòàâêó ðîçâîäèâ êîðîï³â.
Òà é ÷îðò ³ç íåþ, ³ç ñâîáîäîþ,
ùîá ÿ çà íå¿ òàê òåðï³â!
Ó ìåíå æ³íêà äåáåëåííà,
ó ìåíå êîí³ — ³ãèãè!
Òóã³, ÿê ïàçóõà Ãåëåíè,
ñòîÿòü â ïîëÿõ ìî¿ ñòîãè.
Ó ìåíå âóëèêè ³ âîëèêè,
ó ìåíå çàéìèù ³ òîëîê!
Ó ìåíå âîðîêè ³ ñâîëîêè,
³ õàòà, âçÿòà íà ê³ëîê.
Òàêèé æóïàí. Òàêåííà øàïêà!
² ñêðèí³ êîâàí³, àÿ.
Òàðòàê. Ãàìàðíÿ. Çåëåíàñòà æàáêà
ó êîïàíö³ — ³ òà ìîÿ.
Òàêà æ ìîÿ, òàêà æ ìî¿ñåíüêà!
À ð³êè — ìåäîì, ìîëîêîì.
Íà êîëîäêàõ ä³âóº ï³ñåíüêà,
à ÿ ï³äïåðñÿ êóëàêîì.
×îãî ìåí³? ³ðíîï³ääàíåöü,
ïëåòó æèòòÿ ç ïîâ³ëüíèõ ä³á.
Áîãäàí Õìåëüíèöüêèé, õóòîðÿíåöü,
äîìîäåðæàâåöü, âëàñíèê ä³áð.
ÌÎÃËÀ Á ² ÕÈÒвÑÒÜ ÒÓÒ ÏÐÈÄÀÒÈÑÜ.
Äîñêî÷èâ áè ó ïàíñòâà ïîõâàëè.
ßêáè ÿ ò³ëüêè çàõîò³â ïðîäàòèñü,
ìåí³ á çà ìåíå äîðîãî äàëè.
Òè éîìó øàíóâàííÿ÷êî,
â³í òîá³ ïàíóâàííÿ÷êî.
Òà ùå ³ ´óäç³ ç çîëîòîãî äðîòó
ïîíà÷³ïëÿþòü íà ï³äëîòó.
² í³ÿêèé ×àïëèíñüêèé íå îäí³ìå ó òåáå õóò³ð.
² í³ÿêèé Ïîòîöüêèé íå çàõî÷å ãîëîâó â³äðóáàòè,
ÿêùî âîíà ïîðîæíÿ, ÿê ãîð³õ-äóòåëü.
Ãîñïîäè, ÷îãî æ òè íå äàâ ìåí³ ãîëîâó,
ïîðîæíþ, ÿê ãîð³õ-äóòåëü?
À ùî æ öå ìåí³ çà ïèêè êîð÷èòü âèøíåâèé áóòåëü?
ßêèé æå ÿ òàì ñòîëèêèé! —
òî ìàëèé, òî âåëèêèé.
Íàñòîâáóð÷åí³ áðîâè, íà ëîá³ êðèâóëÿ,
õìóðîâîêå áàðèëî, ³ í³ñ ÿê áàãðóëÿ.
Ùîñü îáðåçêëå ³ òìàñòå, —
ßêî¿ æ ÿ ìàñòè?
Ñèâèé, ãîëóáå, ñèâèé…
À îí æå, îí, ó ñóò³ñêó âèøåíü —
òàêèé ÷îðíÿâèé õëîïåöü-õîðîøåíü!
Õìåëåíèé ñîíöåì, ÷óïåð íà áðîâó.
Êîëè æ íàäáàâ ÿ ïèêó öþ êðèâó?
ÇÀÕËÈÍÀÞÑß ÊÐÎÂ'Þ, ËÈÏÊÎÞ ÂÈØÍÅÂÎÞ ÊÐÎÂ'Þ!
Çàòóë³òü ìåí³ î÷³ ÿêîþñü æèâîþ äîëîíåþ!
ß ùî, çáîæåâîë³â?
Êîëè ñàìå?
² ùî öå çà âèì'ÿ ç ÷îòèðìà íîñàìè?
Òî öå, çíà÷èòü, ÿ. À îöå áóòåëü.
À îöå ãîëîâà íà ïëå÷àõ,
ÿê ãîð³õ-äóòåëü
À äóøà ìîÿ
â áóòë³ ç ÷åðâîíèì âèíîì
ñèäèòü, áàëàêຠç Áîãóíîì…
ÒÀÊ ÎÑÜ ÕÒÎ ÁÓ ÒÀÌ ÃÅÒÜÌÀÍÎÌ ÍÀ IJ˲!
Áî ïîêè ÿ â³ä ãîðÿ ñîëîâ³â,
â³í òðèäöÿòü òèñÿ÷ â³éñüêà ó íåä³ëþ
âíî÷³ ÷åðåç áîëîòî ïåðåâ³â.
Ïîëÿêè ñïàëè, áî ïàíè ïàíàìè.
À â³í çâåë³â ó ò³é òðÿñîâèí³
êîñòèòè ãðåáëþ õìèçîì, æóïàíàìè,
âîçàìè, ïîâñòþ, ä³ðêîþ â ÷îâí³!
Ãàòèëè âñå â ðîççÿâèíó áîëîòà.
ѳäëî, áîðäþã, áàíÿê ³ êîáåíÿê.
Áðåëà ãîëîòà… ² æ³íêàìè Ëîòà
á³ë³â, áîë³â áåðåçîâèé ñòîâáíÿê.
Òóðåöüêèõ ñóêîí âèâåðíóëè õóðó.
Òîâêëè â áàãâó îñòàííº òàãàí÷à.
Ùîá ðÿòóâàòè íå êîçàöüêó øêóðó,
à ðóêè, ùî çãîäÿòüñÿ äëÿ ìå÷à!
Ó ìî÷àðÿõ ïðîâàëþâàëèñü, äèáàëè.
Íåäâèãó-êàë³÷ íåâîäîì âåëè.
² âèïîâçàëè ÷îðí³, ÿê àíöèáîëè,
íàáðàâøè ñìåðò³ ïîâí³ ïîñòîëè.
¯ì í³÷ ³ñêðèëà çîðÿíèì êðåñàëîì.
Áîãóí îñòàíí³é óâ³éøîâ ó ë³ñ.
À ñòîðîï³ëèì ï³ñëÿ ñíó ãóñàðàì
ëèøèâ áîëîòî ç ãðåáëåþ âçàì³ñ!
ÎÑÜ ß ÒÓÒ Ï'Þ ÃÎвËÊÓ-ÇÀÏÐÈÄÓÕÓ.
À ìîæå, õàé âæå ãåòüìàíóº â³í?
Òîé â쳺 òàê ðîçêîëèõàòè äóõà,
ùî Óêðà¿íà çàãóäå ÿê äçâ³í.
Î, òîé íå ñòàíå ïîë³òèêóâàòè
³ ï³ä ìå÷åì íå âñèäèòü, ÿê Äàìîêë.
Òîé áóäå ñàì ìå÷³ ñîá³ êóâàòè.
Íå ñòàð÷èòü ñòàë³ — âèêóº ç äóìîê.
À ÿ… Ùî æ ÿ?.. Òà ÿ âæå é íå ïîäóæàþ.
Âæå â³êó äîæèâàòèìó áóäü-äå.
Àáî ñë³ïîãî ãåòüìàíà ç áàíäóðîþ
êîëèñü â ñòåïàõ ì³é äæóðà ïîâåäå…
ÃÅÉ, Ó ×ÈÑÒÎÌÓ ÏÎ˲ ÒÀ ÇÀØÓ̲ËÀ ÒÈÐÑÀ.
Ã-åé, òà áóëî æ íàñ äîâîë³! À çîñòàëîñü òðèñòà.
Ãåé, òà áóëî æ íàñ òðèñòà, òà óñ³ øàáëèñò³.
äâ³ äóø³ çîñòàëîñü, òà é ò³ íåïàðèñò³.
Ãîñà, õëîïö³, ãîñà, ïîíàä áåðåãàìè!
Òå÷å ð³÷êà êåðâàâàÿ òåìíèìè ëóãàìè.
Á³æàòü ëÿõè äî áåðåãà,
äà âñÿê ñïîëîøèâñÿ.
Âñ³ êîçàêè ïîâáèâàò³,
à îäèí ëèøèâñÿ.
Ñòî¿òü ñîá³ ó ÷îâíèêó â ïîñòðåëÿí³é ñâèò³.
Ñòî¿òü ñîá³ ïðîòè íåáà — ÿê îäèí ó ñâ³ò³!
À íå æàëüêî æ éîìó âìåðòè, í³ ùî êóë³ ð³þòü.
Ò³ëüêè é æàëüêî êîçàêîâ³ — ìàòè ïîñòàð³þòü.
Ñòð³ëèâ ëÿøîê, ñòð³ëèâ äðóãèé,
ñòð³ëèâ ÷îòèðíàöüêèé.
×è â³í êîçàê çàâîðîæåí, òàêèé ÷óäåðíàöüêèé!
Ñàì êîðîëü ïðèéøîâ äèâèòèñü, æàáàðÿìè òüîïà.
Ïîíàøåâêóâàëîñü øëÿõòè — óáèâàòè õëîïà.
Ç êàðàáèí³â ö³ëÿòüñÿ, ë³ãøè íà âàëè.
Ãàðêîòó-ãàðìàòó â íüîãî íàâåëè.
À ó íüîãî æ àí³ øàáë³ áóëàòíî¿,
í³ ïèùàë³ ñåìèï'ÿäíî¿.
Ò³ëüêè é º, ùî êîñà,
òà ³ òà ïîùåðáëåíà.
² äå â³í ¿¿ òóò óçÿâ?
×è íå îäíÿâ ó ñâ æ ñìåðò³?..
Êèäàâ áè òè ñâîþ êîñó òà é ò³êàâ áè ïð³÷êè.
À â³í ñòî¿òü, êîñàðþº, òà é ïîñåðåä ð³÷êè.
×îâåí õëåï÷å âîäè÷åíüêó, çëàìàëîñü âåñåëüöå.
Ö³ëÿòü éîìó ó ëè÷åíüêî, ö³ëÿòü éîìó â ñåðöå.
À â³í ñåáå ëÿñü ïî ãðóäÿõ, òà é ïî á³ë³ì ëèöþ —
äîêó÷àþòü êîìàðèêè ãåé ó êîñîâèöþ!
Íà ùî êîðîëü, íà ùî ãîðäèé,
òà é òîé çäèâóâàâñÿ
Çâåë³â ñòðåëüáó ïðèïèíèòè, à òîãä³ îçâàâñÿ.
— Âèõîäü, — êàå — ç òî¿ ð³÷êè,
êèäàé êîñó òóþ
Ïîäàðóþ òîá³ æèòòÿ
é øàáëþ çîëîòóþ!
À â³í êîñèòü, à â³í êîñèòü, ÷îâåí óãëèáàº.
— ß âæå, — êàå, — âàøà ìèë³ñòü, î æèòòÿ íå äáàþ.
Ìîæå, âö³ëèø, âàøà ìèë³ñòü, â ìåíå õî÷ òåïåð òè.
ß âæå äáàþ, âàøà ìèë³ñòü, ùîá ïî-ëþäñüêè âìåðòè.
À îäèí ïåñüêèé ñèí ç ãîëîâîþ ðóäîþ
íèðöåì, òèõöåì ï³ä âîäîþ
ï³äêðàäàâñÿ, ÷à¿âñÿ, æàáóðèííÿì óìèâñÿ,
êîçàêó ìåæè ïëå÷³ íîæåì óñòðîìèâñÿ.
À â³í êàå: — É òîá³, ñòåðâî,
âáèòü ìåíå íåñèëà.
Îääàâ ñìåðò³ ñâîþ êîñó,
à âîíà é ñêîñèëà…
ÎÄÍÈÌ ÑÓÄÈËÎÑß ÂÏÀÑÒÈ,
ßÊ ÄÅÐÅÂÓ Â ÁÓÐÅËÎÌ.
À ³íø³ ïîòðàïèëè â ïàñòêó,
³ äåñü ¿õ â³çüìóòü â ïîëîí
Ðîçáèò³, ñóìí³, ðîçïîðîøåí³, áðåäóòü äî ñâî¿õ ðîäèí.
À ÿ, ïåðåìîæåíèé ãåòüìàí, ñèäæó òóò, ÿê ïåðñò, îäèí.
×È ÇÀÌÎËÞ ÑÂ²É ÃÐ²Õ ÏÅÐÅÄ ÍÀÐÎÄÎÌ,
ùî çíîâó ïåêëî â íàøîìó ðàþ?
À ÿ ìîâ ðèáà ç ïîá³ë³ëèì ðîòîì
íà òîé ãà÷îê íà ñâîëîö³ êëþþ.
Öå ì³é ê³íåöü. Äóøà ó ïîòîëî÷÷³
Âæå õî÷ ñï³âàé Äàâèäîâ³ ïñàëìè.
Áîëþ÷³ äí³, áåçñîíí³ ìî¿ íî÷³.
Óñå æ áóëî çà íàñ! Àëå ïðîãðàëè ìè.
² ùîñü çì³íèòè ÿ âæå íå ïîòðàôëþ
Ñèäæó â îáëîç³ ñìóòêó ³ ñëüîòè.
Çåëåíèé ê³íü ç ïîëèâ'ÿíî¿ êàõë³
êîïèòîì á'º ó ñêðîíþ ñàìîòè…
ßÊ ÒÀÌ ÍÀ ÂÅƲ ÒÎÌÓ ÇÁÐÎßÐŲ?
×åíü äî ê³ñòîê ïðîíèçóº ñëüîòà.
Ïðîâ³ëüãëè ñò³íè.  êàì'ÿíîìó ÷ðåâ³
ñèäæó ÿê Éîíà â ÷åðåâ³ êèòà.
À äæóðà, ùî òî ìîëîäå! —
íàáðèææèâ ÷îáîòè ³ éäå.
×îãî â³í òóò, ïðè ãåòüìàí³ ñòàðîìó?
Âæå ³íøèé âò³ê áè ó Âåëèêèé Ëóã.
— À âèíåñè-íî ñâ³÷êó ïðîòè ãðîìó, —
ñêàçàëà â³äüìà. Âèí³ñ. Ãð³ì óùóõ.
ÀËÅ Æ ² ˲ÒÎ! ÒÎ ÄÎÙ², ÒÎ ÇËÈÂÈ.
Áåç äîìó, áåç æîíè ñóìí³ ìî¿ ë³òà.
Äèâëþñü íà äæóðó, äóìàþ: ùàñëèâèé!
ijâ÷àòî÷êî äëÿ íüîãî ï³äðîñòà.
Ðóäèé ðó÷àé ïî ñõèëàõ âîäó õëåï÷å.
² ïðîòðÿõຠñòåæêà âæå ÿê äå.
Êàæó éîìó: — ×îãî íóäüãóºø, õëîï÷å?
ѳäëàé êîíÿ. Âîíà æ òåáå òàì æäå.-
Êàæó éîìó: — Ñëóæèâ òè ìåí³ ðåâíî
Òåïåð ³äè, äàé Áîã òîá³ ñ³ì'þ.
³äìîâ÷óºòüñÿ äæóðà. À çãàäóº íàïåâíî
òó ä³â÷èíó — ÿê äîëåíüêó ñâîþ.
ÒÞÒÞÍ ÑÊÀÆÅÍÈÉ, ÏÎÕËÈÍÓÂÑß ÄÈÌÎÌ.
Ãàäþêà îáâèëàñü, ó ñåðö³ ÿê æàëî.
ß òåæ êîõàâ. Òà äîëåíüêè ³ äèâà
â æèòò³ ó ìåíå òàê ³ íå áóëî.
Áóëî ó ìåíå ùàñòÿ ïîëèíîâå.
Êðàñóíÿ, ïàí³, æ³íêà, íå ä³â÷à.
Íà íå¿ çàäèâëÿëèñÿ ïàíîâå
óñüîãî ÷èãèðèíñüêîãî êëþ÷à
Áóëà ÿê ÷àä.  ëþáîâ³ íåâòîëåííà.
Áóëà ÿê îï³ê ñåðöÿ ³ ÷îëà.
Îòî êîëèñü îäíà òàêà Ãåëåíà
³ äî â³éíè òðîÿíö³â äîâåëà.
ÙÎÑÜ ÒÐÀÏÈËÎÑß. ÄÈÌ.
À í³, òî çíîâó õìàðè.
Ïëèâóòü, ïëèâóòü, ïëèâóòü…
À é ñïðàâä³ íà÷å äèì.
Îäæåâð³ëî æèòòÿ… Êëóáî÷àòüñÿ ïðèìàðè…
ßê áóâ ÿ ìîëîäèì… ÿê áóâ ÿ ìîëîäèì ..
Òî õìàðè ÿê ñàäè. Òî ãðèâè, òî ïåðóêè…
À îí ³ ò³ — ºäèí³, õòî ïðîñòèòü.
̳é áàòüêî ïðîïëèâà, ñõðåñòèâ íà ãðóäÿõ ðóêè.
² ìàò³íêà ìîÿ, ëåá³äîíüêà, ëåòèòü…
Ì²É ÁÀÒÜÊÎ ÎÑÀÄÈ ̲ÑÒÅ×ÊÎ ×ÈÃÈÐÈÍ,
ùî ïî çàãëàäàõ áóâ óæå òðàâîþ.
ß ïàì'ÿòàþ áàòüêà íå ñòàðèì
² ìàò³ð ïàì'ÿòàþ íå âäîâîþ.
² òîé íàø ä³ì íà Çàìêîâ³é ãîð³,
³ Äèêå Ïîëå çà ÿðàìè é õàùàìè.
² Òÿñìèí, äå êîëèñü êóñàëè êîìàð³
ñâÿòîãî Àôàíàñ³ÿ Ñèäÿùîãî…
ÕÎÄÈÂ ß 3 ÁÀÒÜÊÎÌ Ó ÏÎÕÎÄÈ Ä²ײ.
Ïîë³ã ì³é áàòüêî ó êðèâàâ³é ñ³÷³.
Ìåíå âçÿëè â ïîëîí. Äâà ðîêè ó Ñòàìáóë³
ëîâèâ ÿ êîæíó â³ñòü, ÿêó íåñëè ïðèáóë³.
ßê çäóìàþ, áóëî, íå òÿìëþñÿ â³ä áîëþ,
ùî áàòüêî — íåïîõîâàíèé! — ëåæèòü íà ïîë³ áîþ.
ßê ò³, ï³ä Áåðåñòå÷êîì…
² ñê³ëüêè ¿õ, Áîã â³ä຅
Òà âîðîí, ùî ¿õ çíàº, íå ðàç íà äåíü ïðîâ³äóº. .
Ö²¯ ÔÎÐÒÅÖ² ÌÓÐÈ ÊÀÌ'ßͲ
áóëè êîëèñü ëèöàðñòâó çà äîì³âêó.
² çà òâåðäèíþ â áèòâàõ. À ìåí³
âîíè óæå — ÿê ïðèçüáà äëÿ óãð³âêó.
Âæå é ì³ñò çàïàâ. Äî ñêîøåíèõ âîð³ò
äîðîãà çàðîñòຠêðîïèâîþ.
Íà ñõèëàõ ðèº êîëüîðîâèé êð³ò.
² òèøà òóò çäàºòüñÿ ãðîáîâîþ.
Òà ùå îòîé òóò ëèöàð ó ñò³í³.
² ÿ íà íüîãî òóò äèâèòèñü ìóøó
Éîãî ñâîáîäà â êàì'ÿíîìó ñí³
í³ÿê íå ìîæå âèïðîñòàòè äóøó.
Îòàê âíî÷³, áóâàº, ëåæèìî.
Ó ëàòàõ â³í, à ÿ â ñâî¿é êóâåðò³.
À ÿ ñîá³ ³ äóìàþ: — À ìî',
³ â³í, ³ ÿ — ìè âæå îáîº ìåðòâ³?!..
ÂÆÅ É ÍÅ ÃÎËÞÑÜ. ÊÎØÓËÜÊÀ ÌÎß ÄÐÀÍÀ.
Ñâèñòèòü ìîÿ ãåòüìàíñüêà êàëèòà.
Áîã, ïðîïèòàâøèé ²ëèþ îä âðàíà,
³ íàñ òóò òåæ ÿê-íåáóäü ïðåïèòà.
Çáðîÿð ³ äæóðà ñòåðåæóòü âàëè.
Ñòàðà â³ùóíêà çâàðèòü ïîîá³äàòü.
Øðàìêî ïðèõîäèòü ç ì³ñòà ÿê êîëè.
Îäñëóæèòü â öåðêâ³ òà é áðåäå ïðîâ³äàòü.
0-îí, ï³ä ãîðîþ, á³ëÿ ãàþ,
ÿê ñèâèé ïðèïóòåíü êóëüã຅
ÒÀÊ ² ÆÈÂÅÌ, Ó Ö²É ÊÀ̲ÍÍ²É ÊËÅØͲ,
â ïðè÷àºí³é ç³âñþäè íåáåçïåö³ —
äî ãåòüìàíà îñîáè ïðèíàëåæí³,
ñóìíà çàëîãà ìåðòâî¿ ôîðòåö³.
ÂÍÎײ ÒÓÒ ÕÎÄßÒÜ ÏÐÈÂÈÄÈ. ß ÑÀÌ
íà âëàñí³ î÷³ áà÷èâ ÿê³ñü ò³í³.
² õî÷ íå äóæå â³ðþ ÷óäåñàì,
à âñå æ ÿê³ñü òóò øåðåõè ïîñò³éí³.
Òî ðàïòîì â çàë³ ÷óòè ïîëîíåç.
Òî ñàæîòðóñ ³ç êîìèíà ç'ÿâèâñÿ.
Ùîïðàâäà, ÿ íå òàê ùîá ³ òâåðåç, —
àëå æ ³ â³í íà ìåíå ïîäèâèâñÿ!
²ç ãîáåëåíà âñå õòîñü ïðèö³ëÿºòüñÿ.
² ò÷å ïàâóê ñâîþ ïðîçîðó íèòü.
Âíî÷³ òóò õîäèòü ïàí³ ïîðöåëÿíîâà,
Îò-îò ðîç³á'ºòüñÿ, äçâåíèòü.
Òî ïîõèòíåòüñÿ ðàìà â ïîçîëîò³
Òî íà÷å òèõî áðÿçíóëè êëþ÷³.
Ùîñü æåáîíèòü. Ùîñü âåâêຠâ áîëîò³.
Óïàâø³ äóõè ïëà÷óòü óíî÷³.
Êàçàâ Øðàìêî, ùî ëþäè âæå äàâíî
îöþ ñòàðó ôîðòåöþ îáìèíàþòü
À ùî îäèí òóò ïðèâèä ï'º âèíî,
òî äîáðå, ùî âîíè ³ùå íå çíàþòü.
À Dz Ѳ×ÊÈ ÏËÈÂÓÒÜ ÎÊÀÏÈÍÈ.
² Ìàòè Áîæà äèâèòüñÿ ç ³êîíêè,
ÿê ÿ òóò ï'þ, ðîçõðèñòàíèé, ðîçõðÿïàíèé,
àæ ìåðåõòÿòü â î÷àõ çåëåí³ êîíèêè.
À ùî æ ìåí³ ðîáèòè ùå, íåêâîëîìó?
×åé äóìàþòü, ùî çäàâñÿ ÿ, çàòèõ.
Øðàìêî äåñü ÷óâ — êîðîëü çà ìîþ ãîëîâó
ïðèçíà÷èâ äåñÿòü òèñÿ÷ çîëîòèõ.
Òî äîáðå, ùî ïðèí³ñ â³í àêâà â³òó.
ß òÿæêî ïèâ ³ ëàÿâñÿ ñëîâàìè.
Óñ³ ä³äè ³ç òîãî ñâ³òó
âñþ í³÷ õèòàëè ãîëîâàìè.
×è ìè âæå é ñïðàâä³ ïðîãí³âèëè Áîãà?
×è ìè âæå çäîáè÷ äëÿ ÷óæèõ ñâàâîëü?
Òî õàíó äàé çà ñåáå â³äêóïíîãî,
òî ãîëîâó îö³íþº êîðîëü!
À ÙÎ Æ ÒÈ ÇÍÀªØ, ÂËÀÑÍÅ, ÏÐÎ ÖÞ ÃÎËÎÂÓ
ùî òè ¿¿ îö³íþºø?.. Îââà!
Ëëºòüñÿ ïî æèëàõ ðîçïå÷åíå îëèâî
Ïàäà íà ãðóäè õèëü-ãîëîâà.
Ïåâíî, äîïèâñÿ äî çåëåíîãî çì³ÿ.
ßêàñü ó ìåíå â ãîëîâ³ âåðåì³ÿ.
Óâèæàþòüñÿ âîðîòà.
Îò áóâຠæ,
óõîïèëîñÿ ãîëîâè ³ íå â³äïóñêà.
² çåëåíà, çåëåíà, çåëåíà
íà âîðîòÿõ áîâòàºòüñÿ ïàí³ Ãåëåíà.
Ïàí³ Ãåëåíà, æîíà ãåòüìàíñüêà.
Òà ñâ³ò æå á³ëèé ìåí³ ïîòüìàðèâñÿ!
ÎÕ, ÒÈÌÎÔ²Þ, ÑÈÍÊÓ ÒÈÌÎØÅ!
Òè íå ïîâ³ñèâ ¿¿, òè, ìîæå,
òàê ò³ëüêè, çäóìàâ, çàâäàâ äî ëüîõó?
— Áàòüêó, ÿ ïîêàðàâ îòó øëüîõó!
Òè áóâ ñë³ïèé. Òî äóøà áëóäîä³éñüêà
Âîíà íå âàðòà òâ ëþáîâ³.
Êîëè ÿ äîäîìó çàñêî÷èâ — äëÿ â³éñüêà
â êîìîð³ âçÿòè ò³ ãðîø³ ñêàðáîâ³, —
¿õ íå áóëî âæå. Áî ïàí³ äîìó
êëþ÷ â³ääàëà ñâîºìó êîõàíöþ.
À òîé ïðèçíàâñÿ. ² â òîìó, ³ â òîìó.
Õîò³ëîñü, áà÷, æèòè éîìó, ïîãàíöþ.
Ñóä áóâ êîðîòêèé. ³éíà. Æàðîòà.
Ìîòóç íà øèþ. ʳíü ï³ä âîðîòà.
Î÷³ çàìðóæèâ — ÿê õâèñüíó êîíÿ!
ʳíü ÿê ðâîíå ó ñòåïè íàâìàííÿ!
Ò³ëüêè é çíÿëàñÿ çåëåíà øêâèðÿ.
Ò³ëî ãîéäíóëîñÿ íà÷å ãèðÿ.
Òàê ¿é ³ òðåáà, çåìëÿ ¿é ðîçïàäèíà!
Ïàí³ Ãåëåíà, çåëåíà ãàäèíà.
ÒÀ ÙÎÑÜ ÌÅͲ ÙÎÍÎײ
ÙÎÄÍß
ÒÎÉ Ê²ÍÜ ËÅÒÈÒÜ Ó ÑÒÅÏÀÕ ÍÀÂÌÀÍÍß
ËÅÒÈÒÜ ÁÅÇ ÄÎÐÎÃÈ
ËÅÒÈÒÜ ÁÅÇ ÓÏÈÍÓ
ÍÀ ÇÅÌËÞ ÐÎÍÈÒÜ ÊÐÈÂÀÂÓ Ï²ÍÓ
ÁÎÆÅ, ÁÎÆÅ, ÏÎÌÈËÓÉ ÍÀÑ!
Ñèíó ì³é Òèìîøå, òî æ áóâ íå íàêàç.
Òî æ áóëà ðîçïóêà, òî æ áóâ ò³ëüêè øàë.
Ñèíó ì³é Òèìîøå, ùî æ òè ïîñï³øàâ?
Ñèíó ì³é Òèìîøå, ñòåïîâå ëåâ'ÿ!
ß æ êîëè ó ãí³â³, òî óæå íå ÿ.
Öå ÿêáè Âèãîâñüêèé ñëóõàâ ìî¿õ ñë³â,
ñê³ëüêè ïåðåâ³øàíî âæå áóëî á ïîñë³â! —
â³ä öàðÿ, â³ä õàíà ³ â³ä êîðîëÿ.
Ñèíó ì³é Òèìîøå, ñòåïîâå îðëÿ!
 òðóíàõ ïåðåâåðíåòüñÿ
íàø êîçàöüêèé ð³ä.
Ùî æ òè çðîáèâ øèáåíèöþ
ç áàòüê³âñüêèõ âîð³ò?!
— Ìóñèâ âèáèðàòè. Ìàâ îäíó äîáó.
Áàòüê³âñüê³ âîðîòà
÷è áàòüê³âñüêó ãàíüáó.
…×È ÂÈ Æ ¯É ÕÎ× ÏÅÐÅÄ ÑÌÅÐÒÞ
ÄÀËÈ ÏÎÖ²ËÓÂÀÒÈ ÕÐÅÑÒ?
×è ñïîâ³äàëàñü,
ÿê ÷åñòü æîíî÷ó ïðîöâèíäðèëà?
Òà áóëî æ ¿¿ ïðèêîïàòè çà òèñÿ÷ó âåðñò
â³ä ñâÿòîãî õðèñòèÿíñüêîãî öâèíòàðÿ!
Îòó ïåðåëþáíèöþ,
òó ëàéäà÷êó,
ñèí³â ìî¿õ íåíàâèñíó ìà÷óõó.
Îòó ãàäþêó, çì³þ çåëåíó!
Ìîþ Ãåëåíó… ìîþ Ãåëåíó…
×È ß Æ ÍÅ ËÞÁÈ ÒÅÁÅ, ÌÎß Ð²ÄÍÀ?
À â òåáå æ â³ðíîñò³ ÿê ó øåëÿãó ñð³áëà.
Áóëî á øàíóâàòèñü, ìîÿ çàìîðîêî,
õî÷ äëÿ ãîäèòüñÿ, ïðî ëþäñüêå îêî.
Õàé íå ñâÿòåííèöÿ, íåäîòîðêà,
à òàê øàëàòèñÿ â ãëóïó í³÷! —
Òè æ íå ÿêàñü òàì õëüîðêà,
ñàì³é ãåòüìàíø³ íå ïîäîáà-ð³÷.
Òè æ ìàëà áóòü õðàíèòåëüêîþ ÷åñò³.
ßê â äîì³ ÷èñòî, é ÷îðò ìåí³ íå áðàò.
Äóøà æ ³ òàê ñòî¿òü íà ïåðåõðåñò³
óñ³õ îáìàí³â, ï³äñòóï³â ³ çðàä.
Òî ùå é â³ä òåáå ëæà ³ îñóäîâèùå?
Òî ùå ³ òè îáìàíþºø ìåíå?!
Äåñü ìຠæ áóòè â ñâ³ò³ ïðèñòàíîâèùå,
äå â ñåðöå æîäíå ñòåðâî íå âäæè´íå!
ÁÓËÎ Á ÒÅÁÅ ÓÇßÒÈ ÍÀ ÇÀÍÓÇÄ.
Òà ÿ æ áè âìåð çà òâîþ ñëüîçó
À òè æ òî, ëàñêè ì çàì³ñòü,
òàêó ãàíåáó, òàêó ìåðçó!
×è ìîæ' òîá³ ñåðöå ç íóäîòè ñïëþñêëî?
Áî ùî òè çíàëà? Øîâêè òà ëþñòðî
Òà çëàòîãëàâè, òà âîäè êîëîíñüê³
Òà ð³çí³ ìèñë³ ñâî¿ âàâèëîíñüê³
…ÂÍÀÒÓÐÈËÀÑÜ, ÂÈÊÎÁªÖÀËÀ,
Õ̲ËÜÍÎÞ ÊÐÎÂ'Þ ÍÀËÈËÀÑÜ.
ôîðòóíó ãîíîðîì õâèöàëà, ãðóäüìè ãð³õîâíî íàï'ÿëàñü.
Õîäèëà, íà÷å êîðîëåâà.
À ÿê ì³íèëàñÿ â ëèö³,
êîëè ñîðî÷êà ïåðêàëåâà çãîðàëà â ìåíå ó ðóö³!
Øëÿõòÿíêà ïèøíà ³ ëóêàâà,
ùîá ÿ äîñòîòó ñêàæåí³â,
òðåìêîþ öíîòîþ ëÿêàëà,
òî ñêàæå: ì³é,
òî ñêàæå: í³!
 ãàðÿ÷ö³ ãóá, â íåñòÿì³ ò³ëà,
 øàëó ðîç÷àõíóòèõ êîë³í
ÿê³ ñëîâà òè øåïîò³ëà
øîâêîâèì ãîëîñîì ñâî¿ì!
ßê íåçàãíóçäàíà ëîøèöÿ
íåñëà êð³çü í³÷ ìîþ æàãó.
Òà ÿ æ áåç òåáå òóò ëèøèâñÿ
ÿê ïîæàðèùå íà ñí³ãó!..
À ÊÎËÈ ÌÈ ÂÈÐÓØÀËÈ,
íå áóëî íàì ñòðèìó,
äî Ìîëäîâè, äî Âàðøàâè
÷è ³çíîâ äî Êðèìó, —
Êàæó: — Áóäü ìåí³ çäîðîâà!
Êàæó: — Íå æóðèñÿ.
Êàæó: — Ïàí³ ãåòüìàíîâà,
òè æ ìåí³ äèâèñÿ!
À âîíà ìåí³, î Áîæå! —
äî ñòðåìåí ïðèïàëà:
— Êîëè ÿ òóò ùî àáîùî,
òî ùîá ÿ ïðîïàëà!
×óìà á òåáå çà÷óìèëà,
ìóñèâ çàìîâêàòè.
×è ìàâ òåáå, ìîÿ ìèëà,
â çàìêè çàìèêàòè?
À ÒÎÉ ÆÅ, ÒÎÉ,
ÊÎÃÎ ÑÎÁ² Ç'ªÄÍÀËÀ?!
Òàêà êðàñóíÿ, â³í÷àíà æîíà!
×è âæå ñåáå é çà óñò³ëêó íå ìàëà, —
÷èì óïîäîáàâñü, ñìóòîê òåáå çíà.
Äâîðåöüêèé ç íüîãî — ïåðøà êëÿñà.
Ñîëîäêîìîâíèé, ó ëàêåéñòâ³ — çóõ.
Éîãî ñëîâà á ó ìèñî÷êó — ìàëÿñà,
ó ñïåêó ìîæíà âèâåñòèñÿ ç ìóõ.
Ëèïó÷èé ðàâë â çîëî÷åí³é ë³âðå¿,
áë³äèé õîëóé, äðàãëèñòèé â³ä ñèäí³,
ì ïàí³ íèö³ åìï³ðå¿, —
â³í òàê äîïîâç, íå âòðèìàâñü íà êîí³.
À ùå ëþáèâ çàêèíóòü ïðî îé÷èçíó.
Çàêðàâñÿ â äóøó ÿêîñü. Íåäàðìà æ
Ëèøèâ íà íüîãî ïòàñòâî é ðîãàòèçíó,
ëüîõè ³ç ðåíñüêèì, ñàäæàâêó ³ ñàæ.
Âñå ïîâàæàâ ìàºòíå é ìàºñòàòíå.
Òàêà ïîðîäà, âóòëà ³ ïëîõà.
ß æ äóìàâ òàê:
ÿê äî ìå÷à íåçäàòíå,
òî ïåâíî æ ³ íåçäîëüíå äî ãð³õà.
×è, ìîæå, òè îäíà òîìó ïðè÷èíà?
×è, ìîæå, öå â òîá³ òîé âàâèëîíñüêèé áëóä,
ùî òè ¿õ âñ³õ ï³äïàëþºø î÷èìà,
ÿê õòèâà ³ñêðà, êèíóòà íà òðóò!
ÃÈÄÜ. ÃÀÄÞØÍÈÊ. ÑÎÁÀ×À Ò²×ÊÀ.
Çáàãí³òîâàíèé Áîæèé äàð.
Äå æ òè, ä³âîíüêî, êðàñíà ÷³÷êî?
Äå æ òè, æîíî, ÷èñòèé îëòàð?
Äå æ òè, äå æ òè?
Ùîñü äîâãî éäåø òè.
Ñèâèé âîëîñ ïî÷àâ óêèäàòèñÿ.
Äîòë³âຠäóøà äî ðåøòè.
À êóäè æ â³ä ñåáå ïîäàòèñÿ?
Îò, ñèäæó, êóëàêè â êîë³íà.
Óçäð³âàþ â ãîð³ëö³ ñóòü.
Ñ÷åðâåí³ëà óæå êàëèíà,
Ùî çà ãðîáîì ìî¿ì ïîíåñóòü…
ÃвØÍÈÊ ß, ͲÄÅ ÏÐÀÂÄÈ Ä²ÒÈ.
Áóâ æåíèëî, äæè´óí, íå ïîñë³äí³é òàêè áàáîäóð,
Ìîæå, é äåñü ïîëèøèâ ñàìîñ³éí³ ä³òè.
Òà é íå ìîëîä óæå. À óêë³ïèâñÿ â ãîëîâó äóð.
Ïðèìàíÿ÷èëàñü æ³íêà
Íàä âñåþ ö³ºþ ð³çíåþ,
íàä áëþçí³ðñòâàìè ñâ³òó — ñâÿòèíÿ ìîÿ ñëèâå
ß êîõàâ íå îäíó À ùàñëèâèé áóâ ò³ëüêè ç íåþ
Íå ÷³ïàéòå ¿¿. Âîíà ìåí³ â õìàðàõ ïëèâå.
Õòîñü êàçàâ: òà âîíà æ ó òåáå ðóäà
Îõ ÿê æàð! Òà é êðàñè æ ãîðäîâèòî¿
ϳñëÿ íå¿ êîæíà — ÿê ïð³ñíà âîäà
ï³ñëÿ îêîâèòî¿.
À áóâàëî æ â ïîõîäàõ —
çãîëîäí³þ
Îé äà
ÿê çàõî÷åòüñÿ æ³íêè,
àæ ò³ñíî ìåí³ â êóíòóø³.
Áî ïîõ³ä òî ïîõ³ä.
À ï³äâåðíåòüñÿ, ãëÿíó — õâîéäà.
Òàê ³ âåðíå ç äóø³.
Àáî é ïðîñòî æ³íîöòâî.
Íî÷³âëÿ ÿêà ÷è êîð÷ìà.
Íå îäíà é ìîëîäèöÿ
ëàñêàâà áóëà äî ìåíå.
ѳäëî â ãîëîâàõ, ï³ä áîêîì êîøìà.
À ñîí ïðèñíèòüñÿ — Ãåëåíà.
ß ÇÃÀÄÓÂÀ ¯¯. ß ÆÈ ÒÈÌ ÊÎÆÍÈÌ ÌÅÍÒÎÌ.
Áåð³ã â äóø³ ÿê íàéäîðîæ÷èé ñêàðá.
À â³í õîäèâ â êàïòàí³ ç ïîçóìåíòîì,
 êàçíó ïî ë³êîòü ðóêó çàïóñêàâ.
Ìåòêèé ïàíîê, ³ç òèõ, ùî íå ïîãðåáóþòü.
Âîíî çàïõíå ³ ñîâ³ñòü çà ìàíæåò.
Òàêå í³ê÷åìíå — êèäèê, ñóõîðåáðèê,
ùå é çà÷³ñêà íåíàñüêà — ëåâåðæåò.
Óëåñòèâ ïàí³, ñïðèòíèé íà ï³äìîâó.
Íàãëåä³â ãðîø³ ³ çâèâàâñü ÿê âóæ.
À ÿ â ïîõîäàõ. ² êëþ÷³ â³ä ñõîâó
äîâ³ðèâ ãåòüìàíîâ³é, à êîìó æ?
ÍÅ ÏÐȯÆÄÆÀ ÓÏÎÒÅÌÊÓ, ÓÏÎÒÀÉ,
àáè âíî÷³ çàñêî÷èòè îáîõ.
Ïðî öå é íå äóìàâ. Ïîêè â³ðèø, ïîòè é
äóøà íå ï³äå â æåáðè äî òðèâîã.
ß ñëàâ ã³íö³â íàââèïåðåäêè ÷àñó.
ùîá ó ïèñüì³ òàêîãî íàâåðçòè!
À êîëè ÿ êð³çü í³÷ äî òåáå ì÷àâñÿ —
ì³é ê³íü ³ðæàâ óæå çà òðè âåðñòè!
Äóáîâ³ äâåð³ ðîçõðÿïíåì ñòîÿëè.
Ëþáèâ òåáå, íå âì³þ÷è çâèêàòü.
Òî ÷è æ ìåí³, óïèòîìó áîÿìè,
ìóùèíñüêèé äóõ ïî çàï³÷êàõ øóêàòü?!
À òè áóëà…
Òàêà áóëà, ÿê çàâøå
Ëèø íå äîãëóïàâ ÿ ó ÷îìó ð³÷:
ñòàðà â³ùóíêà, é ñëîâà íå ñêàçàâøè
ïîë³çëà ñïàòè íà õîëîäêó ï³÷.
À ÂÑÅ Æ ÐÎÇÊÐÈËÎÑß ÍÀ ÊÐÀIJÆÖ².
Ñèä³ëà ïðàâäà â ïîðîæí³é ä³æö³.
Êàçíà êîçàöüêà.
Êàçíà ùî?
Áîëèòü, ùî òè òàêå êàçíà-ùî!
Áîëèòü, ùî îòÿìèâñÿ ëèø äîï³ðó,
ÿê ç ïîãîð³ëëÿ, ÿê ç-ï³ä çîëè.
Ùî âè óäâîõ ìîþ äîâ³ðó,
ÿê ñâèí³ ç æîëîáà, ïèëè!
Òî ùî æ òè ñåðöå ³ç ìåíå âèéíÿëà?
Òè æ ìåí³ äóøó âñþ çàïîìèéíèëà!
Òà áóäü âîíî ïðîêëÿòå, âñå âàøå êîäëî,
âñ³ âàø³ êóáëà ³ âñ³ âàø³ êóäëè!
Òà ÿ íàï'þñÿ,
òà ÿ çàëëþñÿ,
òà ÿ íà êàìåí³ ïîñòåëþñÿ!
Òà ÿ æ íå â Ñóáîòîâ³,
ÿ æ òóò â Ïàâîëî÷³.
À ʲÍÜ ËÅÒÈÒÜ ² ËÅÒÈÒÜ ÑÂ²Ò ÇÀ Îײ…
À ÇÀÂÒÐÀ ÇÍÎÂÓ ÍÀÑÒÀÍÅ ÐÀÍÎÊ
Îé êîíþ êîíþ çåëåíèé òïðó
Îõ äàéòå ëþäè ìåí³ óòèðàíèê-
áàãðîâèé ñîðîì ç ëèöÿ óòðó
ÌÀÐØÀËÎÊ ÄÂÎÐÓ, ͲÙÎ Â ÊÀÏÒÀͲ.
Ñêàçàâ áè: âêðàâ ÿ. Ïðè ÷³ì òóò ïàí³?
Ñêàçàâ áè: êàþñü, ìîÿ âèíà.
À â³í ëÿêàºñü: öå âñå âîíà!
Íó õòî æ òåáå, ñó÷èé-ïåðåñó÷èé ñèíó,
äà óêóñèâñÿ á òè çà ÿçèê,
ïèòàâ ïðî òó ñîðîìîòó ïñèíó
òâî¿õ í³÷íèõ ó ìåíå ïîçèê?!
×è òîá³ ïîëåãøàëî,
ùî íà ìåíå ïàëüöÿìè òèöÿþòü
â³ä Äí³ïðà àæ ïî ³ñëó,
ùî Ãåëåíà ï³äáèòîþ ïòèöåþ
ïîá³÷ òåáå íà âîðîòÿõ ïîâèñëà?!..
 ÃÎËβ Ó ÌÅÍÅ ×ÎÐÍÀ ÊÐÓÃÎÂÅÐÒÜ.
ß æ õ³áà íàêàçóâàâ, ùîá àæ òàê, íà ñìåðòü?
ʳíü òàêèé çåëåíèé, ãðóääÿ ç-ï³ä êîïèò.
 æèëàõ òâî¿õ, ñèíó, êðîâ ìîÿ êèïèòü.
Òè æ òàêèé óäàâñÿ, ùî ÿê ùîñü óòíåø!
Ñèíó ì³é Òèìîøå, òè äîáèâ ìåíå æ!
Òî òè â î÷³ òóðêàì âèëàºø ³ñëàì.
Òî òè ïîîáñìàëþºø áîðîäè ïîñëàì.
Òî òè â ñàìå ïåêëî ë³çåø ó áîþ.
Ùî æ òè òàê íåíàâèä³â ìà÷óõó ñâîþ?!
À ß Æ ÒÅÁÅ Â×ÈÂ, ÙÎ ÊÎÁ²ÒÓ
ÍÅ ÌÎÆÍÀ ÓÄÀÐÈÒÈ É Ê²ÒÊÎÞ.
Ùîá òè æ ìåí³ âèð³ñ ëèöàðåì,
à íå ÿêèì äóøåâáîãèì.
×è âè æ ¿é õî÷ íîãè îáìîòàëè íàì³òêîþ,
ùîá íå áîñà ñòîÿëà ïåðåä Áîãîì?..
ß ÄÎÃÀÑÀÂ. ß ÄÎÃÀÑÈÂ
öåé á³ëü, öþ ïðèñòðàñòü, ÿê æàðèíêó.
Îäíå, ùî â Áîãà ÿ ïðîñèâ —
ùîá äàâ ìåí³ çàáóòü öþ æ³íêó.
Âîíà áóëà ÿê ñë³ä ç쳿
ßê ãð³õ ç îòðóòîþ íàäïèòèé.
ß íå íåíàâèä³â ¿¿.
ß áóâ ïîíèæåíèé ³ âáèòèé.
ß ïèâ. ß ìó÷èâñÿ. Íå ñïàâ.
Áîÿâñÿ ïîñì³õó, ÿê ïàñòêè.
Îñü ÿ òàêèé ³ âîþâàâ.
 ìåí³ áóëî çåðíî ïîðàçêè.
ÁÎ ÙÎ Æ ÃÅÒÜÌÀÍÑÒÂÎ 3 ÒÈÌ ÉÎÃÎ ÂÅËÈ××ßÌ?
Âèñîêó äóøó òåæ ñòðÿñຠäð³æ
Áî ÿ ñòîÿâ äî âîðîãà îáëè÷÷ÿì.
à æ³íêà â ñïèíó çàñòðîìèëà í³æ.
À ùîá ìåíå äîáèòè âæå îáðàçîþ.
ùîá ïîïëèâëà â î÷àõ ìåí³ çåìëÿ —
ñì³ÿëîñü ïàíñòâî ³ ïèëî ìàëüâàç³þ
çà â³ðí³ñòü æîí â íàìåò³ êîðîëÿ
ϳäíÿâøè êåëèõè çà â³ðí³ñòü
âîíè êðè÷àëè ùå é: "³âàò!"
Ìîéîãî áîëþ áåçíåì³ðí³ñòü
¿ì çàêîðò³ëî áëàçíþâàòü
Âåñü òàá³ð ÷óâ. Ãîðëàëè æ äî ï³âíî÷³.
Óìèñíå áðàëè ãåòüìàíà íà ãëóì.
Ïóøêàð, Äæåäæàë³é îäâåðòàëè î÷³.
Õàïàâñü çà øàáëþ, àæ á³ë³â, Áîãóí.
Â Í²× ÏÅÐÅÄ ÁÎªÌ ÙÎÁ ÒÀÊÀ ÍÀÐÓÃÀ!
Ç òàêèì ëèöåì ÿê ñòàòü ï³ä êîðîãâè?!
Òà ùîá ÿêàñü òàì æ³íêà íåäîëóãà! —
òè ãåòüìàí ÷è òè õòî? Òà âèêèíü ç ãîëîâè!
Òè æ íå ÿêèéñü ðîçí³æåíèé ïàíî÷îê,
ùîá ò³ëüêè é äóìàòü, ëþá òè ÷è íå ëþá
Òè ìàºø äâîõ ñèí³â. Äîðîñëèõ ìàºø äî÷îê.
Öå ¿ì ïîðà ëþáèòèñü, áðàòè øëþá
À òè, íå âñòèãëà âìåðòè ¿õíÿ ìàòè
ïðèâ³â ó ä³ì íåíàâèñíó ÷óæó.
Òî ùî æ òè õî÷åø ç òîãî âñüîãî ìàòè?
Íó îò ³ ìàºø çðàäó òà îëæó.
Òåïåð òâ³é ñèí îä ãîðÿ áåøêåòóº.
Êâ³òó÷³ ñåëà ñïàëþº îðäà.
À òè ñèäèø áåç â³éñüêà, áåç øêàòóëè.
Òà ùå é ïðî æ³íêó äóìàºø. Á³äà.
ÃÎËÎÂÀ ÌÎß ÙÎÑÜ ÂÀÆÅÍÍÀ.
Îä ïðîâèíè ÷è îä âèíà
Öå æ ³ ñèí ì³é êîëèñü îæåíèòüñÿ.
Íå äàé, Áîæå, òàêà æîíà
ËÀÑÓÕÎ ÌÎß ÄÎ ËÞÁÎÂÍί ßÐÎÑÒÈ!
ͳÿê íå çàáóäó î÷åé òâî¿õ êàðñòè.
Òâî¿õ êîë³íåöü, òâîéîãî ëîíà,
Çãàäàþ — äîñ³ äóøà õîëîíå.
Ùîá òè òàê çíàëà áóêâó é ÷èñëî,
ÿê çíàëà æ³íîöüêå ñâîº ðåìåñëî!
Òî ùî æ òè âèííà, ùî íå ëüîäèíà?
ß æ ñàì ðîçáåøòàâ òåáå, ºäèíà
Áóëî, çàñêî÷ó äî ñâî¿ õàòè,
ùîá äî ï³âíî÷³ òåáå êîõàòè.
Òà é çíîâ íà ëÿõà àáî íà õàíà.
Öå ÿ âèíóâàòèé, öå ÿ, êîõàíà!
Áî ùî æ ï³âíî÷³, ùî æ ò³ ï³âíî÷³
òîá³, ðîçê³øí³é, äî ëàñê îõî÷³é?
Íåäîãîëóáëþ,
ëèø êðîâ òîá³ çáóðþ.
Ïðèéäó äî æ³íêè — çàëèøó áóðþ.
² öå æ ðîêàìè, íå äåíü, íå òèæäåíü,
ÿ âñå â ïîõîä³, âñå íàîäëóö³.
À òè æ áè çìåðçëà áóëà. À òè æ áè
ðîçíåìîãëàñÿ â òàê³é ðîçëóö³.
Òî ùî æ, ðèäàòè ìåí³, òîïèòèñü?
Îí ÷îëîâ³êè, òàê ò³ — â áóðäåé.
À æ³íö³ âàðòî ëèø îñòóïèòèñü,
òî ãð³õ â³ä Áîãà ³ â³ä ëþäåé.
Óæå é ãóëÿùà, óæå é ïîâ³ÿ,
³ ïîãîâ³ð íà íå¿, ³ ñîðîì.
À æ³íêà æ òàê — íå æèâå, ãî⳺.
Ïðîñòè ¿é, Áîæå, íåâ³ëüíèé ñêîðîì!
Âîíà æ äóðåïà, âîíà æ îâå÷êà.
Íåìà ÷îãî é ðîçáèâàòè ãëåê.
Àëå ÿêùî âæå ñòðèáàòè â ãðå÷êó,
òî õàé áè â ãðå÷ö³ õî÷ äîáðèé ãðåê!
² ÿê æå òó áë³äîðîòó íåì³÷
òè áðàëà ñîá³, ðîçíåùàñíà, íà í³÷?
Îòîé ñëèìàê, òå í³ê÷åìíå ì'ÿëî! —
éîãî õâàòèëî, à ìåíå ìàëî?!
À ìîæå, ìàòåð³ òâî¿é îñè÷èíà,
áóëà òè ìíîþ âæå ïåðåñè÷åíà?
Òà ç äîáðîãî õàð÷ó, ëåäà÷ó é òëóñòó,
òåáå ïîòÿãëî íà òàêó êàïóñòó?!
Áðèäæóñü òîáîþ, òëÿ ëîïóøàíà!
ßêà ºñè — òàêà òîá³ é øàíà.
À ʲÍÜ ÇÅËÅÍÈÉ ÓÆÅ ÕÐÈÏÈÒÜ
ßêèìè ñëüîçàìè éîãî îêðîïèòü
ßêèì çààðêàíèòü éîãî àðêàíîì
ßêèì çóïèíèòè éîãî áàðêàíîì
Òàêà ìåí³ ëó÷èëàñÿ áðåäíÿ —
äîïèâñÿ äî çåëåíîãî êîíÿ.
À ÍÀ ÏÎIJÐ'¯ ÏÐÎËÈÂÅÍÜ, ÏÎÒÎÏÀ.
Ïëèâå ôîðòåöÿ, ÿê ñòàðèé êîâ÷åã.
² äèâíà ò³íü, ÷óäíà ìîÿ ïîäîáà,
ã³ðêèé òþòþí ó ëþëüö³ ïðèòîâ÷å.
Íà ñòåë³ äîù íàïëÿìêóº âæå ïëÿìêó.
² ñàìîòà â ìèãò³íí³ ñâ³÷å÷îê
 äóáîâ³ äâåð³ ïîêàçàëà êëÿìêó —
ÿê æ ÷îðòåíÿ ãëóçëèâèé ÿçè÷îê.
 î÷àõ ïëèâóòü ÿê³ñü ïàâèí³ î÷êà.
Øóãຠâ³òåð. Ëüîííà ³ ëóêàâà,
äî ìåíå ç ï³òüìè ïðîñòÿãëà ñîðî÷êà
ãàðÿ÷èì øîâêîì âèøèò³ ðóêàâà.
×îãî ñõîò³â! — ëåá³äîíüêè â áóð'ÿí.
Âåðíèñîíöÿ ó äóðíîï'ÿí.
Òè ïèé. ² ÷àðêà ñåðåáðåíüêà º.
² äåñü òàì äæóðà íà áàíäóð³ áðåíüêàº.
² â³òåð ôàëþ ó â³êîíöå — ïëþñü!
Âòîïèòè õî÷å ó äîùàõ, ïåêåëüíèê.
ß — ãîð³ë÷àíèé ïîòîïåëüíèê.
ß ñàì â ñîá³ çñåðåäèíè âòîïëþñü.
À ùî ìåíå íà ñâ³ò³ ùå òðèìà?
×àáóëüê — ³ ÷àðî÷êè íåìà.
² ÍÅ ÑÏ'ßͲÂ, ËÈØ ÃÎËÎÂÓ ÇÀÏÀÌÎÐÎ×ÈÂ.
Õëþïî÷å äîù ç íåîðàíèõ ïîë³â.
×îãîñü ì³ñòå÷êî íàçèâàþòü Ïàâîëî÷ —
âîëîêà, çàâ'ÿçêà â³ä ïîñòîë³â.
À ìîæå — øîâê. À ìîæå — ïîâîëîêà.
Âîë³÷êà äí³â ó øàòàõ äàâíèíè.
"Öå ì³é íàðîä!" — ÿê ñêàçàíî â ïðîðîêà.-
"Ïøåíèöþ ñ³ÿâ, à ïîæàâ òåðíè".
Ãåé, ëþäè, ëþäè, ñ³ð³ ïîñòð³øàíå!
Âàì ñïèòüñÿ â äîù íà êóëàö³ äîñàä.
ß, ãåòüìàí âàø, ÿ, çâèêëèé äî ïîøàíè,
îöå ì³é ñàìîñóä ï³ä ñàìîñàä.
Ìî¿ ãð³õè âæå äî ñò³íè ïðèïåðò³.
ß âæå îñëàá, ÿ âàì íå çàõèñíèê.
Ìåí³ óæå òðè ÷èñíèö³ äî ñìåðò³.
ß âæå ã³ðêèé ³ ÷åñíèé ÿê ÷àñíèê.
ª â ìåíå òóò ³ êåëèøîê, ³ êâàðòà.
ß ï'þ äî âàñ! À âè äåñü òàì, äåñü òàì —
Íàñòàâ ì³é ÷àñ ñêàçàòè ñâîþ ïðàâäó.
Êîìó ñêàæó? Îöèì ñòàðèì õðåñòàì?
Õðåñòè, õðåñòè! Ïîñëóõàéòå, ÿ ï'ÿíèé.
³çüì³òü ìåíå, ÿ ñìåðò³ íå áîþñü.
ßê Ñâÿòîïîëê, ùî çâàâñÿ Îêàÿííèé,
ÿ â ö³é ôîðòåö³ îá êàì³ííÿ á'þñü!
Òà ÿ æ íå âàðòèé ì³äíî¿ ïèíÿæêè.
Ùîá òàê ñòðàæäàòè ÷åðåç òó çì³þ!
Ïðèçâ³â ëþäåé äî ïð³ðâè, äî ïîðàçêè,
òî õî÷ ïîêàéñÿ!.. Êàþñÿ ³ ï'þ.
×ÎÃÎÑÜ Â Î×ÀÕ ÌÅͲ ÓÆÅ ÄÂÀ ÊÓÕ˲.
Òî ÿê æå ïèòè, ³ç êîòðîãî ç íèõ?
Çåëåíèé ê³íü ç íàäòð³ñíóòî¿ êàõë³
êîïèòîì âäàðèâ, çà³ðæàâ ³ çíèê.
̳é äæóðà ñïèòü, ³ äåñü íåìຠâ³äüìè.
À ê³íü ïîì÷àâ. À òàì æå ïîëå é ë³ñ.
ÄÅÐÆÈ, ÖŠ²Í! ÖÅ ÒÎÉ, ÙÎ Ï²Ä ÂÎвÒÜÌÈ
ÌÎÞ ÆÎÍÓ Ï²Ä ÇÀØÌÎÐÃÎÌ ÏÐÎͲÑ!
ÒÀ ÙΠDz ÌÍÎÞ? ÀͲ ÐÓØÓ 3 ̲ÑÖß.
² õòî öå çåìëþ òàê ðîçêîëèõàâ?
À òè ³ç ìåíå, ëèöàðþ, íå ñì³éñÿ.
Òè ñâîþ ïàí³ òåæ, ìàáóòü, êîõàâ.
Îò òè ³øîâ íà òóðêà ÷è íà ïðóñà.
Çàìêíóâ ñâ³é çàìîê — íå âëåòèòü êîìàð.
À ïàí³ äîìó ëþáèòü ñàæîòðóñà,
à â³í äî íå¿ ëàçèòü ó äèìàð.
² ÇÍÎÂÓ ÐÀÍÎÊ ÕÌÀÐÀÌÈ ÍÀÃÓÑ.
² çíîâ ïëèâå ïîëèâ'ÿíà ðèáèíêà.
Ùåáå÷å ïòàõ. Ñ쳺òüñÿ ñàæîòðóñ,
àæ íà ïëå÷³ ï³äñòðèáóº äðàáèíêà.
×îãî ñ쳺øñÿ? Ìîæå, ÷åðåç òå,
ùî ÿ òóò ï'þ â ðîçõðèñòàí³é êîøóë³?
ÇÅËÅÍÈÉ Ê²ÍÜ Â Î×ÀÕ ÌÅͲ ÐÎÑÒÅ
Àëå ÷îìó òàê òèõî ó Ñòàìáóë³?..
ß ÂÆŠϲÂÁÎ×ÊÈ ÂÈÏÈ ÒÓÒ ÂÈÍÀ.
À â³äüìà ìîâ÷êè ó êóòêó ñèä³ëà.
Ðóõíóëàñÿ ÿê ò³íü â³ä êàæàíà:
— ² äîêè æ òóò ÷àâ'ÿä³òè áåç ä³ëà?
ß ¿é ñêàçàâ ùîñü í³áè ïðî ÷îðò³â.
Íå çíàþ ñàì, çàñíóâ ÿ ÷è óïèâñÿ.
Çåëåíèé çì³é íàä çàìêîì ïðîëåò³â,
àëå õâîñòîì çà âåæó çà÷åïèâñÿ…
ÎÒßÌÈÂÑß. ÍÅ Ï'Þ. ÎÏÎÕÌÅËÈÂÑß. ÄÎÑÈÒÜ.
Íà áî÷êó, íà âèíî é íå ãëÿíó, îáìèíó.
Õ³áà ùî ëèöàð â êàìåí³ çàïðîñèòü.
×îãîñü óæå íå ï'ºòüñÿ îäíîìó.
Øðàìêî íå ï'º. ²ç äæóðîþ íåãîæå.
Íå ëàñ³ äî ïèòâà â³ùóíêà ³ çáðîÿð.
Ò³ äâîº çàâåëè: "Òà îé íå øóìè, ëóæå!"
Ïðîãðàëè ìè. ͳõòî íàì íå ñïðèÿâ.
ÀËÅ ÍÅ ÊÐÀÙÅ Â ²ÍØÈÕ ÒÅÆ ÊÐÀ¯ÍÀÕ.
Äî ïðèíöà ¿çäèâ — ñêð³çü îäí³ òåðíè.
Ëåæèòü ͳìå÷÷èíà â ðó¿íàõ
òðèäöÿòèë³òíüî¿ â³éíè
Âñ³ ïðîòè âñ³õ. Ñêð³çü ÷îðíèé â³òåð ñìåðò³.
Óñ³ êîðäîíè âèãíóò³ ÿê õîðò.
Ëåæàòü ì³ñòà, îáâóãëåí³, îáäåðò³,
íå çã³ðø ÿê â íàñ ï³ñëÿ ìîíãîëüñüêèõ îðä.
² òî æ íå îðäè, íå ï³âí³÷íå öàðñòâî,
íå äèê³ çãðà¿ êî÷îâèõ ïëåìåí.
Òî âñå íàðîäè çàõ³äí³, ëèöàðñòâî,
òî âñå â³éíà ëàòèíñüêèõ îéêóìåí.
ÌÀÉÁÓÒͪ ÑÕÎÄÈÒÜ ×ÎÐÍÎÞ Ñ²ÂÁÎÞ.
Ùî ÿ äîäàâ äî òîãî âðîæàþ?
Óñ³ äåðæàâè á'þòüñÿ ì³æ ñîáîþ.
Ìè æ çà äåðæàâó áèëèñÿ ñâîþ.
ÃÓËßËÈ Â²ÒÐÈ ÍÀ ËÀ-ÌÀÍز.
Ôîíòàíàìè áèâ Ôîíòåíáëî.
Ùå áóâ ÿ íå ãåòüìàí. Ãåòüìàíø³
³ â ìèñëÿõ ³ùå íå áóëî.
Ó äîáðîìó â³ö³ ³ çðîñò³,
ÿ ¿õàâ ç Âàðøàâè àæ äå —
Éîãî êîðîë³âñüêî¿ ìîñö³
ïîñëàíöåì äî ïðèíöà Êîíäå.
×è õòî ïðèãàäຠòåïåðêà,
ÿê ÿ ¿ì òîä³ ï³äñîáèâ?
ß ïîëê ¿ì ïîñëàâ äî Äþíêåðêà,
³ ïîëê òîé ìåíå íå çãàíüáèâ!
À ×ÀÑ ÌÈÍÓÂ. ÏÎÁËßÊËÈ ÁÀÃÐßÍÈÖ².
² âñå ãàé-ãàé, ³ äå âîíî òåïåð?
Òîé ïðèíö Êîíäå ñèäèòü óæå â òåìíèö³.
²ñïàíö³ âæå â³äáèëè òîé Äþíêåðê.
Öàðÿ íîâîãî ìàþòü ìîñêîâèòè.
Êîðîëü ïîìåð, áðàò âçÿâ éîãî âäîâó.
ß â ñëàâ³ áóâ, ³ ÿ óæå ðîçáèòèé.
Äîñòîéíî æèâ, òåïåð íàï³âæèâó.
ÌÅͲ ÒÓÒ Ò²ÑÍÎ. ÇÂÈ×ÅÍ ß ÄÎ ÏÐÎÑÒÎÐÓ.
Òóò ì³æ êàì³ííÿ äîáðå ëèø âóæàì.
Ìèøà ç'¿ëà ó öåðêâ³ ïðîñêóðó,
³ òåïåð âîíà âæå êàæàí.
Êàì'ÿíà ìîÿ îãîðîæà.
ͳ÷ íî÷óþ çàáóâ êîòðó.
Õàé çáóâàºòüñÿ âîëÿ Áîæà.
Íàñíèëèñü áäæîëè. Âèäíî, ñêîðî âìðó.
ÑÒÀÐÀ ²ÙÓÍÊÀ ÃÅÒÜ ÇÀÍÓÄÜÃÓÂÀËÀ.
Íå âàðèòü ç³ëëÿ, íå â³ùóº. — Åò!
Õî÷ áè ïîñëàâ êîìó óí³âåðñàëà.
×è äèêó êà÷êó çáèâ ó î÷åðåò.
ÑÊÓÁÅ ÒÐÀÂÈ×ÊÓ ÊÎÍÈÊ Ì²É ÑÒÐÈÍÎÆÅÍÈÉ
Çáðîÿð ïëîòâó íà íèòêó íàíèçàâ.
"Vae vicitis!" — ãîðå ïåðåìîæåíèì! —
ÿê òîé çàáðîäà ðèìëÿíàì ñêàçàâ.
ÒÀÊ ² ÆÈÂÓ. ÇÀÁÓÒÈÉ, ÇÁÓÒÈÉ
â ë³ñè, â öå ë³ãâî êàì'ÿíå.
À äåñü, ìàáóòü, ÿê ïèêó â áóòåëü,
÷óòêè âèêðèâëþþòü ìåíå.
Õàé ãîìîíÿòü. Íà öå íåìຠðàäè.
Êîâáàí³ ñë³â îòðóéí³ äëÿ ïèòòÿ.
³äá³ëþº äóøà ñâîþ âåëèêó ïðàâäó
ó ëóç³ ñïîìèí³â, íàä ð³÷êîþ Áóòòÿ.
…×È ÑÏÐÀÂIJ ²ÐÈÂ ß Ó ÏÅÐÅÌÎÃÓ
â òàê³é òÿæê³é íåð³âí³é áîðîòüá³?
Òàê, â³ðèâ ÿ. Íàéïåðøå â³ðèâ — Áîãó.
² â³ðèâ ëþäÿì. Ëþäÿì ³ ñîá³.
Íà ìåíå éøëî äî äâ³ñòà òèñÿ÷ â³éñüêà.
Äåðæàâíèé êðîê, âàæó÷èé â³ä áðîí³.
Áóëî òàì âñå — ³ íàâ³òü õðåñò ìàëüò³éñüêèé,
³ ñð³áíèé ùèò "òåâòîíñüêî¿ ñâèí³".
dzâñþäè âñå ï³ä Áåðåñòå÷êî ïõàëîñü.
Îõî÷èé ñâ³ò ñëóæèòè êîðîëÿì.
² íàéìàí³ ïîëêè. ² íàâ³òü í³ìåöü Ñòðàóñ
ìåí³ ó ñàìå öåíòðî ïîö³ëÿâ.
Òàì áóâ ôðàíöóç, ðîç÷åñàíèé íà ïðîä³ëü.
² âëîõ, ³ óãðèí, ³ ëèòâèí, ³ ñàêñ.
Ïðèíèæåí³ âîæä³ ïðèíèæåíèõ íàðîä³â
ïîñë³â íå ìàþòü â³ä òàêèõ ìîöàðñòâ.
Ïèëè âèíî. Ïèñàëè ïðîìåìîð³¿.
Ï'ÿí³ëè â³ä ñâ ìàÿ÷í³.
ϳäñêàð᳿, ï³ä÷àø³, ï³äêîìîð³¿.
Êîðîíí³, ïîëüí³, çàöí³ ³ çíà÷í³.
Äîñòîéíèêè, ìîñòèâ³, ðåéìåíòàðè.
Ùå é ïîñïîëèòå ðóøåííÿ þðìè.
Êâàðöÿíå â³éñüêî, ðåéòàðè, ãóñàðè,
à îñîáëèâî ò³ îòî — ç êðèëüìè.
Ñïî÷àòêó íàøå â³éñüêî é íå âòîðîïàëî,
ÿê ç íèìè áèòèñü, ùî òàêà áðîíÿ, —
â çàë³çî ãåòü çàêóòå îäîðîáëî,
º ò³ëüêè òå, ÷èì ñ³ñòè íà êîíÿ.
Âãîð³ ïåðî, íà ãðóäÿõ Áîæà Ìàòè.
Íà ë³êòÿõ ñÿþòü ñð³áí³ ìàñëàêè.
Òàêå çàë³çî ñïðîáóé ïðîëàìàòè.
Îöå âîÿê! — íå òå ùî êîçàêè.
Øîëîì, íàãðóäíèê, âñå íà í³ì ÿê âëèòî.
Ó íüîãî é ê³íü çàõèùåíèé ÿê ñë³ä.
À ìè — ó ñâèòàõ. Êóö³ ÷îðí³ ñâèòè.
Ðóêàâà — é ò³, ùîá â³ëüíî, — íàâ³äë³ò.
Çà íèì âåçóòü ùå é ìèñêó äëÿ êóïåë³.
³í òîíå â ïîñò³ëü, ÿê â ëåáåä³é ïóõ.
Áðÿæ÷àòü ÷àðêè, âèäçâîíþþòü òàðåë³.
Ôàãîòè-ôëåéòè óáëàæàþòü ñëóõ.
Êîøòîâíà çáðîÿ. Êîí³ ðîçöÿöüêîâàí³.
Øòàíè âóçüê³, íåçðó÷í³ äëÿ õîäè.
Îçäîáí³ êóáêè. Äóø³ íå çàöüêîâàí³.
Óãîðñüê³ âèíà ³ ñòàð³ ìåäè.
Øîâêîâà òëÿ, ³íäèêè ãîíîðîâ³,
çåìë³ ì çàõ³äíèé Áàòèé! —
÷è, ìîæå, â áèòâ³, íà áåíêåòàõ êðîâ³
òîá³ çãîäèòüñÿ êóáîê çîëîòèé?!
À ÙÎ ÌÎÑÊÂÀ? ÌÎÑʲ ÍÅÌÀª IJËÀ.
Ìè — ùèò ªâðîïè ³ ñâ³é õðåñò íåñåì.
Õ³áà ¿é ùî? Âîíà ³ùå é çðàä³ëà —
äå äâîº á'þòüñÿ, òðåòüîìó õîñåí.
Îñü ìè ñïîâíà çàçíàºì ñâîþ ìóêó.
² ïðèéäå ÷àñ, áåçâèõ³äíèé íàø ÷àñ, —
âîíà íàñ â³çüìå ï³ä âèñîêó ðóêó,
íå âîðóõíóâøè é ïàëüöåì çàäëÿ íàñ.
ϲÑËß ÄÎٲ ÂÎÐÎÍÈ ÀÆ ÁËÈÑÊÓײ.
Ñï³âຠïòàøêà ãîëîñîì òîíêèì.
ßê äîáðå! ͳ çà êèì ó ñâ³ò³ ÿ íå ñêó÷èâ.
Àëå ñïèíèñü. ×è é ñïðàâä³ í³ çà êèì?
Ãåòüìàíè÷³ ìî¿! Âè ñèðîòè âæå äâ³÷³.
Çà ìà÷óõó ïðîñò³òü, ïîãàíî âèáèðàâ.
ß ïåðåæèâ óñå — ïîëîí, ïîðàçêó, â³ä÷àé.
Ïðèíèæåííÿ — öå òå, â³ä ÷îãî ÿ âìèðàâ.
À íàäòî âæå òåïåð, â ÷àñè ìîãî ãåòüìàíñòâà.
ß äáàâ ïðî ÷åñòü ³ äîìà, é íà â³éí³.
Îòîæ âîíî é ïèëî, íàñì³øêóâàòå ïàíñòâî,
áî çíàëî, ÷èì äîøêóëèòè ìåí³.
ß ñïîïåë³â. ß âæå íå áóâ ñîáîþ.
ß òÿæêî ïèâ ³ äóìàâ ïðî îäíå.
Ùîá òàê íà ãëóì, íàïåðåäîäí³ áîþ,
ïåðåä êîçàöòâîì âèñòàâèòü ìåíå!
Íàéá³ëüøå íàñì³õàâñÿ Âèøíåâåöüêèé,
ìî¿ì íåùàñòÿì âò³øåíà ïèõà.
Òîé ðîçóì íå øëÿõåòíèé, à øëÿõåòñüêèé,
óñå ïðèâ÷åíèé áà÷èòè çâåðõà —
íå çäàòåí áóâ ñóìë³ííÿì âñîâ³ñòèòèñü,
ïîìîâ÷àòè, çáîðîâøè ñâîþ òüìó.
² êîëè á ÿ õîò³â êîìó ïîìñòèòèñü
â æèòò³ ñâîºìó, òî íàéïåðø — éîìó;
Ïàí Êîíºöïîëüñüêèé çðîäó íåäîð³êà,
à âæå òàêèé çàíèêóâàòèé ñòàâ,
ùî ïîêè ñëóõàòü òîãî ÷îëîâ³êà,
òî âæå áè ãðóáó êíèãó ïðî÷èòàâ.
Çàòå âðîäëèâèé. Òàì òàêå ñóáòåëüíå.
Òàì íà÷å õòî â àìáðî糿 óìèâ.
Øëÿõåòíà ´åìáà. Öå íå òå ùî â ìåíå —
íåìîâ îä ñêåë³ áðèëó îäëîìèâ.
Êíÿçü ªðåì³ÿ òîé íå äóæå.
Òîé íå ïðèâàáëèâèé ç ëèöÿ.
Âîíî ó íüîãî çëå, áàéäóæå, —
ùîñü îä â÷îðàøíüîãî ìëèíöÿ.
Áë³äå, õîëîäíå, íåâèðàçíå.
Íå ïðèãàäàºø, ñê³ëüêè á ðàç íå
äèâèâñü íà íüîãî.
Àëå î÷³ —
ÿê áóðå íåáî â ñ³ð³ì êëî÷÷³.
À òî ïðîêîòèòü ïî ëèöþ —
ÿê áëèñê îñòèãëîãî ñâèíöþ.
 ç³íèöÿõ çàøìîðãè ãîéäàº
õèìåðíî âèãíóòà áðîâà.
Ëèöÿ í³õòî íå ïðèãàäàº.
Î÷åé í³õ
|
|
